Veel vragen die mij bereiken, hebben te maken met de intensiteit van hoogbegaafde kinderen. Ouders weten dan meestal nog niet dat ze met intensiteit te maken hebben en omschrijven het gedrag van hun kind als heftige boosheid, teleurgesteld zijn, niet kunnen omgaan met veranderingen, niet kunnen stoppen met iets wat ze erg leuk vinden, niet kunnen stoppen met huilen of iets eindeloos herhalen.

Hoogbegaafdheid heeft zowel een emotionele als een intellectuele component

De intellectuele complexiteit gaat hand in hand met emotionele diepte. Het denken van een hoogbegaafd kind is complexer en heeft meer diepte in vergelijking met een gemiddeld kind. Zo zijn ook de emoties veel complexer en intenser – hoe hoger het IQ des te intenser en complexer het kind (of de volwassene). Complexiteit komt naar voren in een breed scala aan emoties die hoogbegaafde kinderen kunnen ervaren. De intensiteit is zichtbaar bij alles wat ze doen: heftige reacties op handelen van anderen, heftig verdriet, heftige blijdschap. Deze gevoelens zijn voor ouders vaak heel herkenbaar.

Emotionele intensiteit is niet een kwestie van meer gevoel hebben dan anderen. Het is een compleet andere manier van de wereld ervaren: levendig, gefascineerd, scherpzinnig, omvattend, complex, indrukwekkend – sidderend levend zijn.

Emotionele intensiteit kan op verschillende manieren tot uiting komen:

• als intensiteit van gevoel – positieve gevoelens, negatieve gevoelens, positieve en negatieve gevoelens samen, extremen van emoties, complexe gevoelens die wisselen van één gevoel naar het andere in heel korte tijd, identificatie met gevoelens van andere mensen, lachen en huilen tegelijk.
• in het lichaam – het lichaam weerspiegelt emoties en gevoelens en dat uit zich vaak in lichamelijke symptomen, zoals pijn in de buik, hart in de schoenen laten zinken, rode wangen, hoofdpijn, misselijkheid.
• door bedeesdheid en verlegenheid
• in een sterk emotioneel geheugen – emotioneel intense kinderen kunnen gevoelens onthouden die bij een gebeurtenis horen en zullen ze telkens beleven en herleven nog lang nadat het gebeurd is.
• door angst en bezorgdheid – gevoelens van schuld, gevoelens van controle verliezen (over jezelf, over de omgeving, over de gang van zaken)
• door bezorgd zijn over de dood – een intens kind kan regelmatig depressieve stemmingen hebben.
• door emotionele banden en aanhankelijkheid tot anderen – door empathie en bezorgdheid om anderen, gevoeligheid in relaties, aanhankelijkheid tot dieren, moeilijkheid met aanpassing aan nieuwe omgeving, eenzaamheid, conflicten met anderen over de diepgang van relaties
• Door kritische zelf-evaluatie en oordeel over zichzelf – gevoelens van ontoereikendheid/inadequaat zijn en minderwaardig voelen

Hoogbegaafd en emoties

Veel mensen zijn zich er niet van bewust dat intense emoties een onderdeel zijn van hoogbegaafdheid en ouders en leerkrachten besteden er over het algemeen weinig of verkeerd aandacht aan. De uiting van intense gevoelens wordt vaak gezien als een teken van emotionele instabiliteit in plaats van als een aanwijzing van een rijk innerlijk leven. De traditionele westerse benadering ziet emoties en intellect als separate en tegenstrijdige entiteiten. Er bestaat echter een onlosmakelijke link tussen emoties en intellect en – gecombineerd – hebben ze een diepgaand effect op hoogbegaafde mensen. Emotionele intensiteit is de brandstof voor levensplezier, passie voor leren, enthousiasme voor expressie van datgene waar men goed in is en motivatie om iets te bereiken.

Het is van levensbelang dat aan hoogbegaafde kinderen wordt geleerd hun intensiteit en hoge gevoeligheid te zien als een normale reactie. Als ze dit niet uitgelegd krijgen, kunnen ze hun eigen intensiteit zien als een bewijs dat er iets mis is met hen. Andere kinderen kunnen hen belachelijk maken, omdat ze heftig reageren op een triviale gebeurtenis, waardoor het gevoel van raar zijn nog versterkt wordt. Ook gevoeligheid voor onrechtvaardigheid en hypocrisie in de maatschappij kan bij een emotioneel intens kind leiden tot gevoelens van wanhoop en cynisme, zelfs op zeer jonge leeftijd.

Het belangrijkste wat we kunnen doen om emotioneel intense hoogbegaafde kinderen goed te begeleiden, is hun emoties te accepteren. Ze moeten zich begrepen en gesteund voelen.

Hoe begeleidt je emotioneel intense hoogbegaafde kinderen

• Leg uit dat intense gevoelens normaal zijn bij hoogbegaafde kinderen. Help het kind zijn intellect te gebruiken om zelfbewustzijn en zelfacceptatie te ontwikkelen.
• Gepaste discipline – die de ouders moeten toepassen – helpt bij de ontwikkeling van een gevoel van veiligheid dat weer leidt tot de ontwikkeling van zelfdiscipline en een gevoel van emotionele competentie. Gepaste discipline betekent consistente toepassing van waarden, regels en gedragingen die belangrijk zijn voor het gezin. Leg het belang van regels uit aan je kind en versterk ze door consequent gedrag.
• Bespreek openlijk gevoelens, zowel negatieve als positieve. Het kan helpen om een ‘emotionele thermometer’ te gebruiken. Zie hiervoor het artikel Intense emoties.
• Waardeer de gevoeligheden, intensiteiten en passies van je kind. Probeer niet zijn of haar emoties te minimaliseren omdat jij je daarbij ongemakkelijk voelt. Het helpt niet om te zeggen: “Je bent te gevoelig” of “Het zal goed komen” of “Stop ermee”.
• Stel je kind gerust als het bang is en help hem/haar manieren te vinden om de intense gevoelens te uiten door verhalen of gedichten te schrijven, een kunstwerk of muziek te maken, een dagboek bij te houden of met fysieke activiteiten.
• Besef dat sensitiviteit geen synoniem is voor zwakheid. Geef je kind verantwoordelijkheden die passen bij zijn of haar leeftijd en stop met overbescherming van zijn omgeving en van de consequenties van zijn handelen. Onthoud dat je kind in de eerste plaats een kind is en in de tweede plaats hoogbegaafd. Verwacht niet van je kind om een kleine ‘volwassene’ te zijn. Spel, plezier en vrijetijdsactiviteiten zijn essentieel voor een sterke emotionele ontwikkeling.

Wij kunnen onze emotioneel intense kinderen helpen door hun innerlijke wereld te accepteren en te zien als een sterke kant. Dit betekent vaak dat je eerst je eigen emotionele ervaringen moet accepteren en waarderen, zodat je een positief rolmodel kunt zijn voor je kind. Praten over je gevoelens kan moeilijk zijn. Maar als ouders en leerkrachten de emotionele intensiteit zien en het positief uitleggen aan hoogbegaafde kinderen als een sterke eigenschap, kunnen ze kinderen helpen om hun gave te begrijpen en te waarderen.

Tot slot: verdiep je in hoogbegaafdheid en zoek, indien nodig, professioneel advies van een deskundige. Het is belangrijk om een gezonde emotionele ontwikkeling te ondersteunen en sociale en emotionele problemen te voorkomen.

Bronnen:

Piechowski, M.M. (1991) Emotional Development and Emonional Giftedness. In N. Colangelo & G.Davis (Eds.), Handbook of Gifted Education. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon

Piechowsku, M.M. (1979) Developmentat Potential. In N. Colangelo & T. Zaffran (Eds.), New Voices in Counseling the Gifted. Dubuque, IA: Kendall/Hunt.