Asynchrone ontwikkeling bij hoogbegaafde kinderen betekent oneven intellectuele, lichamelijke en emotionele ontwikkeling. Bij gemiddelde kinderen ontwikkelen deze drie aspecten zich min of meer gelijk; hun ontwikkeling verloopt synchroon. Een gemiddelde driejarige is zowel intellectueel en lichamelijk als emotioneel op ongeveer hetzelfde niveau als zijn leeftijdgenootjes. Maar bij hoogbegaafde kinderen worden deze gebieden niet synchroon ontwikkeld. Ze maken niet gelijktijdig vorderingen op alle gebieden. Dat maakt hoogbegaafde kinderen zeer kwetsbaar. Je zou kunnen zeggen dat het meestal niet gaat over één mentale/intellectuele leeftijd maar over meerdere verschillende leeftijden.

Het ontwikkelingsprofiel van een driejarige hoogbegaafde zou er als volgt uit kunnen zien:

• Intellectuele mogelijkheden – leeftijd 6 jaar
• Lichamelijke mogelijkheden – leeftijd 3 jaar
• Emotionele rijpheid – leeftijd 2 jaar

of als dit:

• Intellectuele mogelijkheden – leeftijd 7 jaar
• Lichamelijke mogelijkheden – leeftijd 3 jaar
• Emotionele rijpheid – leeftijd 4 jaar

of als dit:

• Intellectuele mogelijkheden – leeftijd 6 jaar
• Lichamelijke mogelijkheden – leeftijd 4 jaar
• Emotionele rijpheid – leeftijd 3 jaar

Of elke andere combinatie van deze drie, hoewel de intellectuele mogelijkheden altijd voorsprong hebben. Hoe hoger het IQ van een kind hoe asynchroner de ontwikkeling verloopt.

Asynchrone ontwikkeling kan zich eveneens uiten in testen. Het komt wel eens voor dat er grote verschillen zijn tussen de onderdelen van een IQ test, en dat die te maken hebben met de ontwikkeling van het kind op verschillende niveaus (leeftijden). Laat je kind daarom (indien nodig) altijd testen door een gespecialiseerd bureau, waar ervaring met het testen van hoogbegaafde kinderen aanwezig is! Niet-gespecialiseerde bureaus gaan nogal eens de fout in bij het interpreteren van dergelijke testuitslagen.

Begeleiding van de asynchrone ontwikkeling van je kind

Hoogbegaafde kinderen zijn zich vaak heel sterk bewust van hun asynchrone ontwikkeling. Als ouders en opvoeders hebben wij de belangrijke taak onze kinderen hier mee om te leren gaan.

Asynchrone ontwikkeling is een van de frustrerende aspecten van het opvoeden van je hoogbegaafde kind. Het is verwarrend voor de ouders omdat deze kinderen zich niet altijd gedragen volgens hun chronologische leeftijd. Bijvoorbeeld: een hoogbegaafde vijfjarige kan praten over het hongerprobleem in de wereld en vervolgens een woedeaanval krijgen omdat hij naar bed moet.

De vooruitlopende intellectuele ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen kan leiden tot hogere verwachtingen van ouders en andere volwassenen ten aanzien van het gedrag van deze kinderen. Van een vijfjarige die over milieuvervuiling praat op het niveau van een tienjarige wordt vaak verwacht dat hij zich ook als een tienjarige gedraagt. Maar wanneer hij zich in plaats daarvan als een vijfjarige gedraagt kan dat door ouders (en/of leerkrachten) als kinderachtig worden gezien.

Enkele voorbeelden:

• Een kind heeft een geweldige constructie van Knex in zijn hoofd, maar het ontbreekt hem nog aan de fysieke kracht om die staafjes in elkaar te klikken. De kans bestaat dat de Knex je plotseling om de oren vliegt.
• Een tienjarig kind bouwt overdag websites en slaapt ’s nachts met zijn knuffel, soms nog in het bed van de ouders.

Enkele voorbeelden van schoolse situaties:

• Een kind van vijf dat pas leert schrijven, heeft een prachtig verhaal in haar hoofd, maar kan nog niet vlot genoeg schrijven. Gevolg: frustratie omdat het niet lukt.
• Een kind van vijf dat versneld naar de basisschool gaat en goed mee kan, maar dat aan juf of meester moet vragen zijn veters te strikken.
• Een kind van zes leest boeken die voor tienjarigen bestemd zijn, maar krijgt nachtmerries van de vele indrukken in het boek, die het emotioneel niet goed kan plaatsen.

Wat kunnen ouders doen aan asynchrone ontwikkeling?

Je kunt niets doen aan de manier hoe kinderen zich ontwikkelen, dus asynchrone ontwikkeling kan niet worden gecorrigeerd of gewijzigd. Maar het leven thuis met een kind dat zich op deze manier ontwikkelt kan eenvoudiger worden gemaakt wanneer de ouders die ontwikkeling begrijpen. Hier een aantal tips:

1. Erken dat de emotionele en sociale ontwikkeling van je hoogbegaafde kind niet altijd samen gaat met zijn of haar intellectuele ontwikkeling. Voordat je reageert op de emotionele uitbarsting van je kind of voordat je een conclusie trekt dat je kind sociaal of emotioneel onvolwassen is; tel tot drie om jezelf te herinneren aan de chronologische leeftijd van je kind.
2. Wees je bewust van het feit dat door asynchrone ontwikkeling speciale behoeften ontstaan. Bijvoorbeeld: hoogbegaafde kinderen hebben emotionele ondersteuning nodig, zoals alle andere kinderen, maar ze hebben ook intellectuele uitdagingen nodig. Een hoogbegaafde vierjarige heeft behoefte aan geruststellende knuffels, maar kan tegelijkertijd bezig zijn met dinosaurussen.
3. Erken dat hoogbegaafde kinderen met hun sociale, emotionele en intellectuele ontwikkeling niet altijd bij dezelfde ontwikkelingsgelijken terecht kunnen. Dat betekent dat ze bevriend kunnen zijn met kinderen van hun kalenderleeftijd, maar dat ze ook behoefte hebben dingen samen te doen met andere hoogbegaafde kinderen, oudere kinderen of volwassenen. De ouders zouden er alles aan moeten doen om de mogelijkheden te creëren voor een zo breed mogelijke ontwikkeling van hun kind.
4. Een kind voelt aan dat er iets niet “klopt”, omdat het zijn problemen niet terugziet bij klasgenoten. En dat schept een gevoel van onveiligheid (ben ik raar? wat is er met mij aan de hand? wat ben ik toch onhandig?). Een uitleg over hoe het zit, het benoemen van wat het kind zelf (nog) niet kan benoemen, schept veiligheid en geborgenheid.

Bron: Carol Bainbridge, Indiana Association for the Gifted, VS.