Deze vraag kreeg ik van een ouder:
Hoe kun je uitzonderlijke begaafdheid en moeite met leren lezen verklaren? Ze blijft struikelen over het lezen, is nu 6,5, terwijl haar intelligentie torenhoog is. Komend jaar nog geen versnelling vanwege het lezen (op alle andere vlakken is de versnelling eigenlijk wel nodig).
Kunnen lezen voordat je het in groep 3 leert lijkt voor veel mensen een soort magie. Ze denken vaak dat de ouders het kind hebben gepusht om te lezen. Dat is niet zo. De meeste ouders van hoogbegaafde kinderen zijn verbaasd als ze er achter komen dat kun kind al kan lezen.
Een autodidactische lezer is een kind dat heeft begrepen hoe te lezen zonder enige formele leesinstructie. Het kind heeft de code zelfstandig gekraakt. De code is het alfabet als een symboolsysteem van geluiden en woorden. Een kind realiseert zich voor het eerst dat letters geluiden voorstellen en dat letters samen woorden vormen. Autodidactische lezers doorgronden dit symboolsysteem zelfstandig, soms met behulp van weinig middelen, zoals een poster met letters, opschriften die ze buiten zien of door het voorgelezen worden.
Hoogbegaafd moeite met lezen
Lezen voor de leeftijd van 5 blijft voor de meeste mensen een kenmerk van hoge intelligentie. Maar niet alle uitzonderlijk begaafde kinderen leren zichzelf lezen. Het kan zijn dat het hun interesse niet heeft, dat ze zich op andere zaken focussen of dat het lezen moeilijk lijkt. Soms laten deze kinderen zien dat ze meer willen weten over letters en woorden, maar deze signalen worden niet opgepakt of zelfs genegeerd. Juf Ank (van De luizenmoeder, weet je nog?): “Dat leren we niet in de kleuterklas, dat leren we in groep 3”.
Uit wetenschappelijk onderzoek is er nog geen duidelijke aanwijzing dat er een verband bestaat tussen vroege leesvaardigheden en latere hoge academische prestaties. In mijn praktijk zie ik veel kinderen die zichzelf hebben leren lezen, zo vroeg als op 3-jarige leeftijd. Deze kinderen blijken later allemaal uitzonderlijk begaafd te zijn.
Sommige ouders van hoogbegaafde kinderen die zien dat hun kind stagneert in leesontwikkeling of moeizaam snelheid ontwikkelt bij het lezen, worden nerveus. Heeft mijn kind dyslexie? Is mijn kind niet meer hoogbegaafd? Hoe kan het, dat het lezen niet (meer) zo goed gaat?
Er is niets mis met je kind
Mijn eerste antwoord is: Meer dan waarschijnlijk is er niets mis met je kind. Minder dan verwachte prestaties betekent niet dat een kind niet langer hoogbegaafd is. Als je kind vroeger geïnteresseerd is geweest in letters en woorden en zelfs kon lezen en nu “ineens” niet meer leest of niet geïnteresseerd is, kan het zijn dat het zich op school aanpast en/of dat het leesonderwijs niet aansluit bij zijn leerbehoefte. Hoogbegaafde kinderen leren top-down, dat geldt voor uitzonderlijk begaafde kinderen nog extremer. Ze leren dus van teksten, naar woorden, naar letters. En niet andersom, zoals op scholen wordt aangeboden. Het kan zijn dat het meisje, waar de vraag hierboven over gaat, op een standaard manier leesonderwijs aangeboden krijgt. Dat werkt verwarrend. Daarbij komt dat als het kind al vroeger interesse toonde in letters en lezen en deze zone van naaste ontwikkeling werd genegeerd, het nu veel meer moeite kost om het kind aan het lezen te krijgen.
Sommige hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen zijn in staat vroege lezers te worden, maar kiezen ervoor om de vaardigheid niet te ontwikkelen. De reden hiervoor kan per kind verschillen. Soms vinden ze het voorlezen nog steeds leuk en willen niet zelf lezen, soms willen ze niet anders zijn (vooral bij meisjes). Maar datzelfde kind gaat op zijn veertiende naar de middelbare school.
Geen versnelling omdat een leerling nog niet op “niveau” leest is geen goede overweging. Het is niet zo dat eerst alle vaardigheden en kennis 100% op een gemiddeld niveau moet zijn voordat een kind versneld wordt. Een kind wordt op deze manier nog meer tegengehouden. Terwijl de wet juist zegt dat een doorgaande lijn in de ontwikkeling op alle gebieden gewaarborgd moet worden. Ook al ontwikkelen deze gebieden zich (extreem) asynchroon.
Begeleiding hoogbegaafde kinderen
Uitzonderlijke begaafdheid gaat niet over. Het beïnvloedt de ontwikkeling vanaf de geboorte tot op hoge leeftijd. IEKU specialiseert zich in persoonlijk advies en coaching voor ouders en leerkrachten van hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen. De specifieke uitdagingen die bij het opvoeden en les geven van deze kinderen komt kijken zijn goed te handelen. Mits je over de juiste tools en inzichten beschikt. We helpen heldere doelen te stellen voor onderwijs en opvoeding. Dit doen we veelal door middel van het leveren van maatwerk in het onderwijs, persoonlijke coaching en intelligentie onderzoeken.
ik heb geen moeite met lezen maar ik heb er een bloed hekel aan
Kies of maak boekjes en dingen die je kind interessant vindt, dan komt het lezen vanzelf weer op gang. Mijn zoontje van 4 klapt dicht bij typische groep 3 zinnetjes, maar leest vervolgens wel mercurius, jupiter, neptunus etc. wanneer ik de planeten verkeerd aanwijs. Ook hij vindt het vervelend om ‘getoetst’ te worden, dus wanneer ik duidelijk van hem verwacht dat hij iets leest. Helemaal omdat het gewoon te makkelijk gaat. Hij is begin groep 1 (toen was hij nog 3) doorgetoetst op begrijpend lezen en haalde toen midden groep 4 niveau. Maar bij koekjes bakken leest ie het recept, en op verpakkingen staat ook een hoop interesants (laat je kind zelf maar uitzoeken welke verpakking hij moet pakken als jij zelfrijzend bakmeel nodig hebt..) Zo krijgt het lezen een praktische en uitdagende toepassing in plaats van de saaie herhalende eenlettergrepige woordjes boom roos vis.
Hi iedereen. Ik heb een zoontje van nu 1 jaar en 4 maanden en hij doet het alfabet al helemaal foutloos en kan al tellen tot 20 en vooral rond de tachtig vindt ie mooi 88 klinkt erg interessant. Ik sta iedere versteld wanneer hij dat voor elkaar krijgt. Ik ben een erge trotste papa en ik wil dolgraag een filmpje met jullie delen maar dat gaat niet hier ?. Zodra de camera op hem gericht is dan doet ie net of ie drollen eten lekker vindt en totaal niks weet van cijfers ?? zodra je niet meer filmt dan komt ie weer met zijn tellen en alfabet ahaha slim ventje.
Ik werk in de avond/nacht en mijn vrouw ochtend/middag, als ik met mijn zoontje opsta dan keken we al sinds dat ie paar maandjes oud was “baby tv op youtube” tellen en het alfabet t moment dat ik zag dat ie helemaal enthousiast was van al die nieuwe cijfers,letters, klanken en kleuren dacht ik dit doen we dan lekker iedere ochtend als we opstaan dus vandaar dat ie het goed kan tuurlijk ook een klein beetje credits voor papa haha lol, maar ik kom heel weinig tegen op het Internet dat andere ouders dit ook ervaren en nee geen kinderen van 2 of ouder mijn kind is nu 1 jaar en 4 maanden en hij kon het al toen ie een 1 jaar was (heb ik ook op film) dus dat is wel een beetje uitzonderlijk toch ?.
Nu met deze leeftijd kan ie al meerdere woorden uitspreken en gericht aanwijzen en bedoelen wat ie wil, als je hem vraagt hoe oud ben je? zegt ie heel blij…1 jaar !! ?? en hoe oud wordt je ? Zegt ie 8 van de 10 x 2 jaar !! Echt ongelofelijk, van zijn vader zal die het niet hebben want jullie zien vast ook wel dat ik de punt en kommas verkeerd gebruik ??.,. Of toch, .
Mijn zoontje heet lion geboren in de maand leeuw. Ik moest dit gewoon delen en hoor graag response van de verhalen die vergelijkbaar zijn dus omtrent het alfabet en tellen onder anderhalf jaar.
Hallo Romeo, wat je beschrijft klopt wel… wie wil er nou op bevel trucjes laten zien? Dus dat je zoontje dichtklapt en doet alsof hij niets weet is normaal bij hoogbegaafde mensen. Hij voelt vermoedelijk de druk (intensiteit en emotionele hooggevoeligheid) en wil daar niet aan meedoen. Heel goed van hem.
Wat leuk dat je zoontje Lion heet en in het sterrenbeeld Leeuw geboren is 🙂
Geniet van je kind en blijf zijn ontwikkeling volgen! (het wordt misschien iets moeilijker als hij naar school gaat straks, zie hiervoor artikelen op mijn website…)
Groeten, Renata
Hallo Renata,
Je geeft aan dat alle kinderen uitzonderlijk begaafd waren die konden lezen op hun derde. Onze dochter is getest, maar daar kwam daar niet op uit. Terwijl ze met net 3 jaar al korte woorden last en halverwege haar derde levensjaar m3 leesboekjes las. Eenmaal op school geen vlotte lezer meer. Maar gewoon op groepsniveau.
Kun je stellen dat als kinderen op hun derde kunnen lezen uitzonderlijk begaafd zijn? Of kom je ook hoogbegaafden tegen die dit konden?
Beste Suus, dat zou ik voorzichtig kunnen stellen. Je dochter past zich denk ik enorm aan (sociale vaardigheid). Mocht je daar advies over willen hebben, kun je altijd mailen voor het maken van een afspraak. Groet, Renata
Onze zoon heeft zichzelf leren lezen met net 3 jaar. Begin groep 1 is hij didactisch doorgetoetst en bleek tot onze verbazing al op AVI E5 te zitten. Hij is heel veel met taal bezig, leest graag en veel. Hij kan inmiddels ook bv het Russisch, Arabische en Griekse alfabet, woorden lezen etc. Hij heeft dit zichzelf geleerd middels filmpjes en kinderliedjes. Is dit iets wat alleen bij uitzonderlijk begaafde kinderen voorkomt? Of ook wel bij hoogbegaafde kinderen met een voorliefde voor taal? Hij is tot op heden nog niet getest (feb. 5 jaar geworden)
Dochter van 3.7 jaar kan ook korte woordjes lezen, helemaal uit zichzelf. Ook begint ze met namen te schrijven. Ik hoor dan om mij heen, dat ziet ze ook van grote broer af (en dat zijn juffen in de familie). Waarop ik weer antwoord, daarom moet je het cognitief nog wel aankunnen. Ze doet het allemaal uit zichzelf. Zoon, 5.6 jaar is 141+ getest (op 3 onderdelen ondergepresteerd en wou eerst niet meewerken aan de test). Hij deed precies hetzelfde met 3.6 jaar, nu op dit moment is hij niet een vlotte lezer, hij heeft er gewoon weinig interesse erin.
Hallo Lenthe, bedankt voor je reactie. Je ziet het vaker bij hoogbegaafde kinderen: als ze eenmaal een vaardigheid beheersen, is het niet meer interessant om te doen… Ik zou samen met je zoontje kijken of hij boeken kan vinden die hem qua inhoud interesseren, AVI loslaten.
Ons dochtertje is in september getest met 5 jaar en 9 maanden. Aanleiding van testen was omdat haar broer een half jaar ervoor getest is en hoogbegaafd bleek te zijn. Uit de test van ons dochterje kwam 145+ en extreem aangepast gedrag. Ze zit (nog) op regulier onderwijs. Volgend schooljaar gaat ze naar fulltime hb-onderwijs.
Sinds dit schooljaar, ze zit in groep 3, wordt haar werk gecompact en verrijkt. (Echter kon ze nog niet lezen dus dit moest net als anderen gewoon aangeleerd worden).
Omdat ze volgens de juf erg langzaam leest, vroeg ze of we thuis wilde oefenen zodat ze wat sneller gaat leren lezen.
Dit doen we nu dus 3 weken dagelijks. En ik begrijp de juf helemaal. Ze leest idd erg langzaam! En kijkt daarnaast veel omhoog en vraagt bevestiging, wiebelt, friemelt etc etc.
Gister was ze bij opa en oma spelen en toen vertelde opa en oma dat ze al heel goed kon lezen. Ook haar tempo was echt wel netjes. Ik heb opa en oma laten zien hoe ze thuis leest(opgenomen op gsm) en ze las gisterenmiddag daar echt niet zo langzaam, aldus opa en oma!
Ze leest thuis wel 7 keer zachtjes een woord voordat ze het hardop zegt. Doordat het zo langzaam gaat, snap je de zin ook niet meer.
Volgens mij is dit wederom aanpas gedrag.?
Een maand geleden ben ik met haar gaan lezen uit een boekje voor E3. Deze was (naar mijn idee) echt te moeilijk omdat ze niet alle letters had gehad. Misschien nu wel proberen?
Is dit herkenbaar? Lezen vind ze nu nog wel leu, en dat wil ik graag zo houden.
Dus wil er niet teveel de nadruk op leggen. Moet ik moeilijkere boekjes met haar gaan lezen met ook een leuke verhaallijn zoals hekje lilly? Of andere tips en tricks?
Hallo Lianne, wat voor soort boekjes leest ze bij opa en oma? Misschien is daarvan de inhoud veel interessanter. Een kind dat zo hoogbegaafd is zou niet groep 3 niveau boekjes moeten lezen, want qua inhoud is ze aan meer toe. Ik zou dus de AVI niveau loslaten en haar zelf een boekje laten kiezen. Daarnaast gedraagt je dochtertje zich waarschijnlijk sociaal wenselijk. Ze voelt aan jou dat je het graag wilt dat ze sneller leest, daardoor kan ze onzeker worden. Gecombineerd met een kinderachtig boekje en ze leest ineens langzamer.
Heel erg herkenbaar. Mijn zoontje las ineens met 3,5 jaar. Op school is de zone van naaste ontwikkeling inderdaad genegeerd. Nu is hij 8 en wil niet meer lezen. Ik vraag me al een tijdje af waar dat door komt. Met 6 jaar is hij begonnen met zichzelf Engels te leren. Hij spreekt nu vloeiend Engels. Maar op school gaat het helemaal niet goed. Hij is een bijna thuiszitter. Ook aan rekenen heeft hij een hekel gekregen, terwijl hij er als peuter/kleuter goed in was en het leuk vond. Hij heeft groep 3 overgeslagen. En toen ging het met rekenen ook achteruit. Is zo vroeg lezen echt een aanwijzing voor uitzonderlijk hoogbegaafdheid? Mijn zoontje kwam bij de eerste test op 123. Maar dat mochten we niet serieus nemen. We moesten hem zien als een kind met gemiddelde intelligentie. Hij had bij het eerste onderdeel de maximale score gehaald, Maar daarna had hij alles rond het gemiddelde gescoord. Omdat wij het er niet mee eens waren hebben we hem later nog een keer laten testen. Toen kwam hij uit op 132.
Hallo Mirjam, bedankt voor je reactie. Ik denk dat je er een ervaren specialist bij moet halen, die door zijn/haar ervaring (clinical judgement) kan inschatten of je zoon uitzonderlijk begaafd is. Het onderwijs moet dan op zijn denkniveau aangepast worden.
Oudste dochter kon lezen toen ze nog geen 3 was. Ik heb op de peuterspeelzaal ontzettend hard gewerkt om voor haar uitdagende spullen daar te krijgen. Op de kleuterschool wilde ze ineens niet meer lezen, want andere kinderen konden dat ook niet. Ze heeft twee ontzettend zware jaren achter de rug en toen zijn wij door verhuizing van school gewisseld. Nu (op de nieuwe school) in groep 3 heeft ze ineens moeite met het onderscheiden van b en d, ie en ei enz. Waar ze eerst voorleesboeken zo kon lezen, stuntelt ze nu met m3 boekjes. Wel heeft ze op school werkbladen waar ze zelf de opdracht moet lezen, en die diepgaander zijn dan die van de meeste andere kinderen in de klas. Ik merk alleen wel dat ze er heel onzeker van wordt en zelf gaat geloven dat ze niet meer kan lezen…
Bedankt voor je reactie, Marianne.
Zoonlief kon opeens lezen toen hij 4,5 was, zag ik in z’n rapport. Daarna verdween de interesse steeds meer. Leest nu enkel nog Donald Ducks. Ik ben al lang blij dat hij “op nivea” leest, maar had eigenlijk wel verwacht dat hij al lang avi uit zou zijn (hij is nu acht).
Ben als leerkracht wel benieuwd hoe je leren lezen, top down aanbiedt….
Praktische tips zijn welkom
Hallo Linda, niet letter voor letter, klank voor klank, woord voor woord, maar eerst een tekst, waaruit woorden gelezen worden met aandacht voor klanken. Andersom min of meer… De teksten moeten aansluiten bij de mentale leeftijd van het kind.
Mijn zoon bleek bij 4,5 jaar middels didactisch doortoetsen al te kunnen lezen op m3 niveau.
Dat liet hij thuis en op school niet zien, wel kon hij vanaf zijn 2,5 jaar al alle merken zoals Ikea (onderkant kopje) , Hema, Blokker etc “herkennen” .
Waarschijnlijk is dat het moment geweest dat hij is gaan decoderen.
Met amper 7 jaar was hij avi uit, maar hij was niet in staat om het alfabet te benoemen bij de kinderfysiotherapeut.
Die had hij door een klas over te slaan niet geoefend.
Hij is een voorbeeld van top-down leren lezen op woordbeeld.
Annabel, bedankt voor het delen van je ervaring.
Mijn dochter (145+ getest) kon helemaal nog niets lezen toen ze naar groep 3 ging. Eerste 2 maanden had ze het zwaar in groep 3 maar in een jaar zat ze op AVI uit. Ze kreeg er lol in en er ging een wereld voor haar open!
Zo gaat het vaker. Veel moeite in het begin. Doorzetten is dan lastig maar als ze eenmaal gaat, dan gaat ze ook echt.
Chantal, bedankt voor je reactie.