Ofwel vaardigheden van de hoogbegaafde rebel deel 3

Mijn inspiratie voor dit artikel over een kompas en een kaart en je eigen weg bewandelen is gek genoeg Wolfgang Amadeus Mozart. Ik vind zijn muziek en zijn eigengereidheid prachtig. Terwijl Mozart in Wenen niet echt gewaardeerd werd, omdat hij zich niet aan de toen geldende maatstaven hield en niet wilde pleasen, werd hij in Praag als een kunstenaar ontvangen. Ze konden daar zijn vernieuwende muziek waarderen.

Het is niet algemeen bekend, maar ik ben geboren in Tsjechië. Praag is mijn stad (naast Parijs)… Opvallend vind ik dat niet alleen ten tijde van Mozart er in Praag een sfeer van eigenzinnigheid en een sfeer van onafhankelijk, rebels denken heerste. Deze sfeer was ver daarvoor al aanwezig (Denk aan Rudolf II) en als je de Tsjechische geschiedenis een beetje kent, weet je dat het een natie van non-conformisten is en een natie van het eerste principe denkers

Mozart in Praag

In oktober 1787 was een van de meest productieve en invloedrijke componisten uit de geschiedenis net voor de tweede keer in Praag aangekomen. De opera, die daar opgevoerd zou worden, was nog niet af. Hij had deze in Praag afgerond. De komende dagen zou Wolfgang Amadeus Mozart toezicht houden op de repetities van de eerste uitvoering van zijn nieuwste opera – Don Giovanni. Toen de laatste repetities ten einde liepen, hadden Mozart en de orkestdirigent – Johann Baptist Kucharz, een kort gesprek.

Tijdens hun gesprek maakte Mozart een duidelijke opmerking:

“Ik heb zorg noch arbeid gespaard om iets uitstekends voor Praag te produceren. Bovendien is het een vergissing te denken dat het beoefenen van mijn kunst voor mij gemakkelijk is. Ik verzeker je, beste vriend, niemand heeft zoveel zorg besteed aan de studie van een compositie als ik. Er is nauwelijks een beroemde meester in muziek wiens werken ik niet vaak en ijverig heb bestudeerd.”

De première van Don Giovanni – toen getiteld Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni vond plaats in het Stavovske theater in Praag op 29 oktober 1787. De opera werd buitengewoon goed ontvangen door het publiek. Don Giovanni had zo’n grote impact dat dit werk tot op de dag van vandaag algemeen wordt beschouwd als de grootste opera die ooit is gecomponeerd.

Waarom vertel ik dit… Er is een destructieve mythe dat het ‘creatieve genie’ wordt geboren met een aangeboren, goddelijk vermogen om buitengewoon werk te creëren met een vingerknip. Als je over mensen als Mozart leest, zou je kunnen denken dat zij ‘geluk hadden’ of je kunt denken dat het slechts voor weinigen is weggelegd om zo goed en eigenzinnig te zijn.

Dat is niet zo. Als je als extreem intelligent mens geboren wordt, kom je nog steeds puur en onbevangen op deze wereld. Misschien enkele vaardigheden in je celgeheugen meenemend, maar helemaal blanco om te leren. Leren in het breedste zin. Maar vrij direct na je geboorte storten zich troepen op je, die je tot hun ideaal kneden, jou leren wat ze denken dat goed voor je is.

Ontwikkelingsschema

Er zijn boeken vol geschreven met alle stappen van ontwikkeling, waarin beschreven staat wat een mens op welk moment van zijn leven zou moeten kunnen. En als je vier bent en nog niet kunt fietsen, heb je therapie nodig, want dan klopt er iets niet MET JE. En dat gevoel – er klopt iets niet met mij – dat bevliegt je regelmatig, want de boodschap dat je ergens niet goed genoeg in bent, ontvang je te pas en te onpas gedurende je hele kindertijd. Je hoort je immers op een bepaalde manier te ontwikkelen.

Om creatief te kunnen zijn, om je creativiteit te durven laten zien, heb je naast heel veel oefening in basisvaardigheden ook een onbevangen, pure geest nodig die wars is van de meningen van anderen. Anders kun je namelijk niet creatief zijn. Als je niet durft, kopieer en reproduceer je alleen, want dat is veilig. Naast veel oefening, een groot doorzettingsvermogen en de onbevangenheid en puurheid van geest heb je ook passie nodig. Passie om te creëren en om bij te dragen. Net als Mozart, die een prachtig stuk voor Praag wilde componeren, omdat mensen in Praag voelden wat hij met zijn muziek wilde zeggen, zo heb je als kind ook aanmoediging nodig en sturing van je ouders. Je hebt als kind enthousiaste fans nodig, niet alleen je ouders, maar in de hele samenleving.

Mind shift

Als er een mind shift komt en alle extreem intelligente mensen, die ertoe in staat zijn, ook hun intentie en energie gebruiken om enthousiaste fans te zijn van hun naasten en daarvandaan van alle mensen, kun je zeker een verandering in creativiteit, spontaniteit en openheid ervaren.

Om dit te kunnen doen, om zo goed in je vel te zitten dat je vanuit je intrinsieke motivatie leert en oefent, aangemoedigd door je naasten, heb je een kompas en een kaart nodig.

Alleen een kaart is niet genoeg, want je hebt niet genoeg aan kennis en een doel. Je hebt zeker ook een kompas nodig. Want wat doe je als de kaart niet klopt? Wat doe je als sommige mensen je in een richting willen hebben die niet goed voelt? Als je alleen een kaart hebt, raak je verdwaald, dan volg je wat er volgens een ontwikkelingsschema of een schoolcurriculum hoort.

Met je eigen kompas kun je altijd de weg naar jezelf terugvinden.

Die innerlijke kompas leidde Mozart tot creaties die we nu nog bewonderen. Hij maakte ze, ongeacht wat de toenmalige maatschappij dacht, ongeacht of hij wel of niet op het hof van de keizer welkom was. Hij ging zijn eigen gang, hij maakte kunst waar hij zelf van genoot. Natuurlijk, hij moest ook in zijn onderhoud voorzien en daarom schreef hij stukken op bestelling. Dat moet je ook doen in je dagelijkse leven, soms doe je dingen die moeten. Omdat je ervoor kiest. Daarnaast creëer je (je leven) vanuit jezelf, vertrouwend op je innerlijke kompas.

Hierom worden veel uitzonderlijk begaafde kinderen ziek, letterlijk ziek en depressief. Hun innerlijke kompas wordt hen afgenomen en ze worden gedwongen alleen op de kaart te kijken. Maar wat als de kaart verouderd is? Wat als de kaart niet bij het kind past? Kun je een nieuwe kaart maken? Dat kan, maar ze weten het niet. Ze moeten de weg bewandelen die door de maatschappij is uitgestippeld.

Daar word je ongelooflijk ziek van. Dat gaat tegen je natuur in, want van nature ben je vrij.

Mozart had zijn tijdsgeest niet mee, hij werd niet begrepen en in zijn tijd was er geen aandacht voor individualiteit of persoonlijke ontwikkeling. In deze tijd hebben we in ieder geval de mogelijkheid om die ruimte en eigen individualiteit te claimen. Niet door op de barricades te gaan staan en met spandoeken te zwaaien, nee, door je eigen individualiteit binnen in je te claimen. Door jezelf te ontdekken, onafhankelijk van wat anderen vinden en of zij het belang daarvan inzien.

Jij kunt binnen in jezelf je eigen identiteit zoeken en claimen. En als dat je eenmaal gelukt is, is er geen weg terug. Dan heb je je innerlijke kompas hervonden. Dan kun je, vanuit je authenticiteit, je kind leren zijn kompas te gebruiken.

Kies je eigen weg

De weg die op de kaart staat, de weg die ooit door iemand is aangelegd, is verouderd en hoeft niet te kloppen. Weg met de routekaart, doorbreek de beperkende mindset van ‘dit is de weg en de manier hoe dingen moeten zijn’. Pak dan je kompas en kijk zonder kaart waar je heen wilt.

Behalve je kompas heb je vaardigheden nodig en doorzettingsvermogen. Je hebt ook oefening nodig om de beste te worden in wat je dan ook kiest om de beste te zijn. Je hebt opzettelijke oefening nodig.

Wat bedoel ik met opzettelijke oefening?

Opzettelijk of bewust oefenen is wat amateurs tot professionals maakt (laatst schreef ik over het verschil tussen een kok en een chef). Op elk gebied is het doelbewust oefenen wat toppresteerders creëert en wat ze gebruiken om aan de top van hun spel te blijven. Het is absoluut essentieel voor deskundige prestaties, op welk gebied dan ook. Je doel is niet er ‘geld mee te verdienen’. Dat is een algemeen idee dat bij veel mensen heerst, je doel is er de beste in te worden omdat je passie bij die activiteit of onderwerp ligt.

In het algemeen betekent ‘oefenen’ voorbereiding. Het is het herhaaldelijk uitvoeren van bepaalde activiteiten met de bedoeling een specifieke bijbehorende vaardigheid te verbeteren. We oefenen wat we moeten doen in situaties met lage druk, zodat we beter zijn wanneer we een vaardigheid gebruiken in situaties waarin er echt iets op het spel staat, zoals in een wedstrijd of op de werkplek. Hoewel deze definitie misschien voor de hand liggend lijkt, is het cruciaal om onderscheid te maken tussen iets doen en het in praktijk brengen, omdat ze niet altijd synoniem zijn.

Het belangrijkste onderscheid tussen doen en oefenen is dat we iets alleen beoefenen als we het doen op een manier waardoor we er beter in worden – of in ieder geval met die intentie.

Bewust oefenen betekent oefenen met een duidelijk bewustzijn van de specifieke componenten van een vaardigheid die we willen verbeteren en hoe we deze precies kunnen verbeteren. In tegenstelling tot de reguliere oefening, waarbij we aan een vaardigheid werken door deze keer op keer te herhalen totdat je het bijna hersenloos doet, is doelbewuste oefening een lasergerichte activiteit. Het vereist dat we niet-aflatende aandacht besteden aan wat we op een bepaald moment doen, of het een verbetering is of niet. Dat past meer bij hoogbegaafde mensen. Domweg iets uit je hoofd leren, is een hersenloze activiteit, maar voor bewust oefenen, met opzet dus, heb je intelligentie nodig en moet je zelfstandig kunnen nadenken om te evalueren, jezelf verbeteren en beter te worden.

Terwijl we bewust oefenen, zijn we altijd op zoek naar fouten of zwakke punten. Zodra we er een hebben geïdentificeerd, stellen we een plan op om het te verbeteren. Als een aanpak niet werkt, blijven we iets nieuws proberen totdat iets wel werkt. Door doelbewust te oefenen, kunnen we veel beperkingen overwinnen. We kunnen verdergaan dan we misschien voor mogelijk hebben gehouden.

Bewuste oefening creëert nieuwe fysieke en mentale vermogens – het maakt niet alleen gebruik van de bestaande.

Veel mensen besteden elke week veel tijd aan het oefenen van verschillende dingen, zowel privé als op het werk. Maar je wordt niet automatisch beter alleen omdat je dezelfde acties en hetzelfde gedrag herhaalt, zelfs als je er uren per dag aan besteedt. Als je een vaardigheid wilt verbeteren, moet je weten wat er moet veranderen en wat je daartoe kan brengen. Anders lukt het niet.

Bewust oefenen is de enige manier om sneller een vaardigheid te verbeteren dan alleen door regelmatig te oefenen. Zonder erbij na te denken rijtjes leren of teksten uit je hoofd stampen, heeft geen nut. Vanuit inzicht bewust leren is leren voor de rest van je leven.

Als je gewoon iets voor de lol doet en er niet om geeft om het constant te verbeteren, hoef je niet doelbewust te oefenen. Misschien vind je het leuk om ’s middags een wandeling door het park te maken om je hoofd leeg te maken. Hoewel je die wandeling elke keer oefent, maakt het waarschijnlijk niet uit of je je loopsnelheid met de dag verbetert. Het is voldoende dat je een bepaald niveau van fysieke fitheid behoudt. Maar als je zo snel mogelijk ergens beter in wilt worden of een expertniveau wilt bereiken, is doelbewust oefenen essentieel.

En om terug te komen op Mozart… Hij kreeg een kaart en leerde zelf op zijn kompas te vertrouwen. Mozart kreeg van jongs af aan een professionele opleiding van zijn vader, hij trad bij concerten op en oefende dagelijks opzettelijk. Tegen de tijd van zijn dood had de 35-jarige Mozart een indrukwekkend oeuvre gecreëerd. Ongeveer 600 muziekwerken in elke denkbare vorm (opera’s, symfonieën, sonates, duetten en meer), waarvan sommige worden beschouwd als de meest iconische en invloedrijke composities in de geschiedenis.

Tijdens de dag Hoogbegaafde rebel in wording  vertel ik je hoe je je kompas kunt hervinden en hoe je kunt bepalen waar je heen wilt. Ik vertel je hoe je je kompas vanuit je innerlijke vrijheid kunt gebruiken, ongeacht wat anderen ervan vinden, ongeacht wat er op de kaart staat en met respect voor het geheel. We gaan het hebben over hoe jij een hoogbegaafde rebel wordt en/of blijft en hoe je je kind kunt begeleiden om ook een hoogbegaafde rebel te zijn.

En als Mozart erbij zou zijn, zou hij glimlachen, want hij was ook een hoogbegaafde rebel…

“Ik besteed geen enkele aandacht aan iemands lof of verwijten, ik volg gewoon mijn eigen gevoelens.”

 

(Vaardigheden voor de hoogbegaafde rebel deel 1 en deel 2)

 

Referenties:

Kaufman, S.B. (2015). Ungifted. Basic Books; 1st edition

Knockaert, Y. (2017). Wolfang Amadé. Uitgeverij Polis.

Mozart, W.A., bewerkt door Kerst, F. (2007). Mozart: The Man and the Artist, as Revealed in his own words. Echo Library; Annotated edition

Pressfield, S. (2012). The War of Art: Break Through the Blocks and Win Your Inner Creative Battles. Black Irish Entertainment LLC; 47716th edition

Shenk, D. (2011). The Genius in All of Us. Anchor; Reprint edition