Ofwel vaardigheden van de hoogbegaafde rebel deel 2

Laat je andere mensen voor je denken of ben je een hoogbegaafde rebel die juist zelfstandig denkt, altijd leert en doorgaand ontdekt en creëert? Kinderen willen dat van nature. Ze willen autonoom blijven, maar worden teruggefloten… De meeste hoogbegaafde kinderen verleren vrij snel om zelfstandig te denken zodra ze op school komen. Dit moeten we koste wat het kost voorkomen!

De meeste mensen hebben er geen probleem mee om na te denken over wat ze in het leven willen bereiken. Tenminste, als ze jong zijn. Ze zitten vol grote dromen, veel ideeën en grenzeloze energie. Het probleem is dat ze anderen laten vertellen wat er mogelijk is, niet alleen als het om eigen dromen gaat, maar ook als het erom gaat hoe ze deze dromen moeten najagen. Wanneer je andere mensen laat vertellen wat mogelijk is of wat de beste manier is om iets te doen, zonder dat je je eigen oordeel en denken toepast, besteed je je denken uit aan iemand anders.

Koken en andere vaardigheden

In het artikel Hoogbegaafde non-conformist vertelde ik dat ik vroeger een kookblog had. Mijn inspiratie om me te verdiepen in écht koken waren twee vrouwen: mijn oma en Julia Child. Mijn oma kookte de meest geweldige gerechten op een met hout gestookt fornuis en Julia Child bewonder ik om haar durf om als een Amerikaanse Franse gerechten te koken in Frankrijk. Gewoon je eigen pad durven kiezen en je niets aantrekken wat anderen ervan vinden. Als je écht kookt, improviseer je vaak en dat maakt het juist leuk en onverwachts. ’s Ochtends op de markt ingrediënten kopen die er vers en goed uitzien, nog niet wetende wat het gaat worden, of tijdens het kopen een recept bedenken, dat maakt het koken interessant. Effectieve improvisatie laat zien dat je echt kunt koken en niet alleen recepten volgt.

We kunnen een parallel trekken naar het leven in het algemeen. Als je leert probleemoplossend te denken, zodat je ervan uit kunt gaan dat je in welke situatie dan ook een oplossing kunt bedenken, geeft je kracht en vrijheid. We kunnen nog een parallel trekken, van koken naar denken. Als je zelf wilt leren denken, kun je niet klakkeloos volgen wat iemand anders heeft bedacht. Je moet de eerste principes begrijpen als je complexe problemen wilt oplossen of op een unieke, creatieve manier wilt denken. De eerste principes zijn de bouwstenen van kennis, het fundamentele begrip dat je verkrijgt door iets op te splitsen in de meest essentiële concepten.

Als je de eerste principes in een domein onder de knie hebt, kun je veel verder kijken dan degenen die alleen maar recepten volgen. Dat zie ik regelmatig tijdens gesprekken op scholen waar ik mensen probeer te overtuigen van een bepaalde aanpak of onderwijsaanpassing. Ze zien niet eens dat een leerling bepaalde leerbehoeftes heeft, laat staan dat ze bereid zijn deze te faciliteren. Zij hebben de eerste principes in het domein ‘begeleiding van hoogbegaafde leerlingen’ niet onder de knie, maar ze denken dat ze deze wel onder de knie hebben, niet inziend dat ze te weinig van het onderwerp afweten. Met als gevolg dat er veel koks (of kant-en-klare-maaltijdenkopers) zijn die zich met hoogbegaafde of uitzonderlijk begaafde kinderen bemoeien, terwijl ze een chef nodig hebben…

We zijn tegen versnellen

Vandaag nog, tijdens een gesprek met een school, vertelde een intern begeleider: “We zijn tegen versnellen.” Toen ik vroeg naar de reden en onderbouwing, kon ze daar geen antwoord op geven. Aan één kant willen scholen een zwart-op-wit bewijs dat een leerling echt hoogbegaafd is, aan de andere kant vinden ze niet onderbouwde en niet doordachte vaagheden, zoals ‘we zijn tegen versnellen’ voldoende om daar een beleid op te baseren. Deze leerkrachten moeten met de eerste principes aan de slag…

Denk zelf na

Door de eerste principes onder de knie te krijgen, kun je betere manieren vinden om dingen te doen, in plaats van dat je je aan conventies moet houden. Als Julia Child dacht dat een modern apparaat beter werkte dan een traditioneel of dat een deel van een techniek een zinloze gewoonte was, aarzelde ze niet om naar eigen inzicht wijzigingen aan te brengen. Als je eenmaal het waarom van iets weet, kun je gemakkelijk aanpassen hoe je het gewenste resultaat kunt bereiken.

Op zoek gaan naar de eerste principes is slechts één manier van denken. Het is een toewijding om de basis, waarop iets is gebouwd, te begrijpen en jezelf de vrijheid te geven om je aan te passen, te ontwikkelen en te creëren. Als je eenmaal de eerste principes kent, kun je meer geavanceerde concepten blijven leren en innoveren.

Bouwstenen van kennis

Het eerste-principe-denken (dat o.a. Elon Musk toepast) is een van de beste manieren om ingewikkelde problemen binnenstebuiten te bekijken en creatieve mogelijkheden te ontketenen. Ook wel ‘redeneren vanuit de eerste principes’ genoemd, het idee is om gecompliceerde problemen op te splitsen in basiselementen en ze vervolgens van de grond af aan samen te voegen. Het is een van de beste manieren om voor jezelf te leren denken, je creatieve potentieel te ontsluiten en van lineaire naar niet-lineaire resultaten te gaan.

De echte kracht van denken in de eerste principes is weglopen van incrementele verbetering naar mogelijkheden.

Anderen voor ons laten denken, betekent dat we hun analogieën, hun conventies en hun mogelijkheden gebruiken. Het betekent dat we een wereld hebben geërfd die overeenkomt met wat zij denken. Dit is incrementeel denken.

Als we nemen wat al bestaat en het verbeteren, staan we in de schaduw van anderen. Wat in het dagelijkse leven prima kan zijn. Je hoeft niet altijd te vernieuwen… Het is net als met koken waar ik het eerder over had. Pas je een recept een beetje aan of ben je in staat compleet iets nieuws te bedenken? Pas als je een stap achteruit doet, je afvraagt wat mogelijk is en de gebrekkige analogieën doorsnijdt, zie je wat mogelijk is. Analogieën zijn gunstig. Ze maken complexe problemen gemakkelijker te communiceren en vergroten het begrip. Ze beperken echter je overtuigingen over wat mogelijk is en laten mensen discussiëren zonder ooit (verkeerd) denken bloot te leggen. Analogieën bewegen je ertoe het probleem op dezelfde manier te zien als iemand anders het probleem ziet.

Onafhankelijk denken

Eerste-principe-denken ruimt de rommel op van wat we onszelf hebben verteld en stelt ons in staat om vanaf de grond opnieuw op te bouwen. Het is natuurlijk veel werk, daarom zijn zo weinig mensen bereid om het te doen. Het is ook waarom de beloningen voor het vullen van de kloof tussen mogelijke en incrementele verbetering niet-lineair zijn.

Laten we eens kijken naar enkele van de beperkende overtuigingen die we onszelf voorhouden.

  1. Ik kan het niet leren, het is te moeilijk. Dat iets moeilijk is om te leren, kan waar zijn, maar moet het daarom onmogelijk zijn en kun je dan zeggen: “Ik kan het niet leren”? Als je het onderwerp in stukken hakt of als je de hoofdpunten opschrift, heb je meteen inzichtelijk hoeveel je in werkelijkheid moet leren. Als kinderen een enorme lap tekst zien (volwassenen trouwens ook) worden ze overvallen door de hoeveelheid woorden, niet beseffend dat misschien driekwart niet relevant is. Als je echter de essentie van de tekst arceert of de trefwoorden opschrijft, zie je ineens dat je een kleine hoeveelheid zinnen moet memoriseren die als een kapstok dienen om de rest te vertellen.
  1. Ik ben daar niet zo goed in. Waarom zeg je dit? Weet je dat je er niet goed in bent, heb je het al geprobeerd of is het je onzekerheid die spreekt? Of misschien faalangst? Kun je niet goed omgaan met het gevoel van iets niet meteen kunnen of ben je bang voor het oordeel van anderen? Als je deze overtuiging analyseert en exact opschrijft waar je niet goed in bent en hoe vaak je het al hebt geprobeerd, kom je vermoedelijk tot de conclusie dat het eigenlijk meevalt en dat je alleen DACHT dat je er niet goed in was…
  1. Ze zullen mij vervelend vinden als ik daar iets van zeg. Oh ja? Waarom denk je dat? En dan nog, wat maakt het uit wat ‘ze’ zullen vinden? Wat wil jij? Laat je je beperken door een mening van anderen, een mening die met jou niets te maken heeft of heb je een plan, een idee of een doel om te doen wat je wilt? Een hoogbegaafde rebel laat zich niet tegenhouden door een mogelijk oordeel van anderen. Een hoogbegaafde rebel heeft immers geleerd voor zichzelf te denken (of is het aan het leren) en volgt zijn eigen weg.

De gedachten van anderen houden ons gevangen als we niet voor onszelf denken.

Redeneren op basis van de eerste principes is handig wanneer je (1) iets voor de eerste keer doet, (2) met complexiteit omgaat en (3) probeert een situatie te begrijpen waarmee je problemen ondervindt. Op al deze gebieden denk je beter als je stopt met aannames en je niet langer anderen het probleem voor je laat bedenken.

Word zelfstandig denker en leer het je kind!

Veel mensen denken ten onrechte dat creativiteit iets is waarmee slechts enkelen van ons zijn geboren, we hebben het of niet. Gelukkig lijkt er voldoende bewijs te zijn dat dit niet waar is. We worden allemaal redelijk creatief geboren, maar tijdens de vormende jaren kan het uit je worden geslagen door drukke of overheersende ouders en leraren. Als volwassene vertrouw je vaak op conventies en wat je wordt verteld, omdat dat gemakkelijker is dan dingen op te splitsen in basisprincipes en voor jezelf te denken. Het doordenken van de eerste principes is een manier om de oogkleppen af te doen en de meeste dingen lijken ineens mogelijk.

In theorie vereist denken over de eerste principes dat je dieper en dieper graaft totdat je alleen de fundamentele waarheden van een situatie overhoudt. Rene Descartes, de Franse filosoof en wetenschapper, omarmde deze benadering met een methode die men nu Cartesiaanse twijfel noemt, waarin hij systematisch zou twijfelen aan alles waar hij maar aan kon twijfelen, totdat hij overbleef met wat hij zag als puur onbetwistbare waarheden.

In de praktijk hoef je niet elk probleem tot op atomair niveau te vereenvoudigen (stel je voor!) om de voordelen van denken over de eerste beginselen te krijgen. Je hoeft maar een of twee niveaus dieper te gaan dan de meeste mensen. Verschillende oplossingen presenteren zich op verschillende abstractielagen.

Hoe je zelf kunt denken

De menselijke neiging tot imitatie is een veelvoorkomende wegversperring voor denken over de eerste principes. Wanneer de meeste mensen zich de toekomst voorstellen, projecteren ze de huidige vorm naar voren in plaats van de functie naar voren te projecteren en de vorm te verlaten.

Wees op je hoede voor de ideeën die je erft. Oude conventies en eerdere vormen worden vaak zonder twijfel geaccepteerd en, eenmaal geaccepteerd, stellen ze een grens rond creativiteit.

Lees hierover het artikel Leer hoogbegaafde kinderen hoe te denken.

Dit verschil is een van de belangrijkste onderscheidingen tussen continue verbetering en denken over de eerste principes. Voortdurende verbetering treedt meestal op binnen de grenzen van de oorspronkelijke visie. Ter vergelijking: het eerste-principe-denken vereist dat je je trouw aan eerdere vormen opgeeft en de functie centraal stelt. Wat probeer je te bereiken? Wat is het functionele resultaat dat je wilt bereiken?

Stappen van Tesla en Edison

Net als Musk gebruiken enkelen van de meest briljante geesten aller tijden ? Aristoteles, Euclides, Edison, Curie, Feynman en Tesla ? deze ontbrekende schakel om sneller te leren, moeilijke problemen op te lossen en geweldig werk te creëren tijdens hun leven. Deze ontbrekende schakel heeft weinig te maken met hoe hard ze werken. Het heeft alles te maken met hoe ze denken.

Through most of our life, we get through life by reasoning by analogy, which essentially means copying what other people do with slight variations. – Elon Musk

STAP 1: Identificeer en definieer je huidige aannames

Als je vervolgens voor een bekend probleem of uitdaging komt te staan, schrijf dan gewoon je huidige aannames daarover op.

Zoals:

  • Daar kan ik toch niets aan veranderen.
  • Je moet doen wat je gezegd wordt.
  • Ik mag niet op een andere manier werken.

STAP 2: Splits het probleem op in zijn fundamentele principes.

Deze fundamentele principes zijn in feite de meest fundamentele waarheden of elementen van wat dan ook. De beste manier om deze waarheden te ontdekken, is door krachtige vragen te stellen die deze ingenieuze edelstenen blootleggen.

STAP 3: Creëer vanaf nul nieuwe oplossingen.

Zodra je je problemen of aannames hebt geïdentificeerd en opgesplitst in hun meest fundamentele waarheden, kun je beginnen met het bedenken van nieuwe inzichtelijke oplossingen.

  • Daar kan ik toch niets aan veranderen: wat wil je veranderen? Wat heb je daarvoor nodig? Wie kan je daarbij helpen?
  • Je moet doen wat je gezegd wordt: is dat waar? Wie ben ik om dat te verwachten? Wat leer ik mijn leerling/kind hiermee? Hoe maak ik duidelijk dat wat gedaan moet worden belangrijk is? Begrijpt mijn leerling/kind waarom het belangrijk is? Welke afspraken kunnen we erover maken? Hoe houd ik rekening met de autonomie van mijn leerling/kind?
  • Ik mag niet op een andere manier werken: op welke andere manier zou ik willen werken? Welke manier van leren past bij mij? Wie kan mij helpen dat uit te zoeken? Hoe kan ik dit met de leerkracht/docent/werkgever bespreken? Heb ik daar nog bepaalde vaardigheden voor nodig? Hoe kom ik daarachter? Hoe kan ik het aanpakken?

Denk anders

Als we met (complexe) problemen worden geconfronteerd, denken we meestal standaard zoals iedereen. Eerste-principes-denken is een krachtige manier om je te helpen uit deze kuddementaliteit te breken, out of the box te denken en volledig nieuwe oplossingen voor bekende problemen te innoveren.

Door je huidige aannames te identificeren, deze op te splitsen in hun basiswaarheden en vanaf nul oplossingen te bedenken, kun je originele oplossingen voor complexe problemen ontdekken en op elk gebied unieke bijdragen leveren.

“Good ideas are always crazy until they’re not.” – Elon Musk

De lessen van de eerste principes bij koken zijn dezelfde als voor de eerste principes in elk domein.

Als je een bestaand proces of overtuiging wilt versterken, is een doorgaande verbetering een geweldige optie. Als je zelf wilt leren denken, is redeneren vanuit de eerste principes een van de beste manieren om dat te doen.

Wat houdt je nog tegen?

 

Referenties:

Cacioppo, J. T., Berntson, G. G., Lorig, T. S., Norris, C. J., Rickett, E., & Nusbaum, H. (2003). Just because you’re imaging the brain doesn’t mean you can stop using your head: A primer and set of first principles. Journal of Personality and Social Psychology, 85(4), 650–661. https://doi.org/10.1037/0022-3514.85.4.650

Cartesiaanse twijfel- https://nl.wikipedia.org/wiki/Cartesiaanse_twijfel

Interview met Elon Musk op TED https://www.youtube.com/watch?v=0JQXoSmC1rs

Vance, A. (2015). Elon Musk. Tesla, SpaceX and the Quest for a Fantastic Future. Harper Collins Publishers.