Hoe oud moet een kind zijn voordat hij of zij eigenschappen en trekken van hoogbegaafdheid laat zien? Veel ouders en leerkrachten geloven dat een kind hoogbegaafd is als de standaard schooltoetsen zeggen dat het zo is. Dat betekent dat hoogbegaafde kinderen hoog moeten scoren op de Cito-toetsen. Sommige scholen hebben zelfs toelatingscriteria die eisen dat een kind eerst op alle gebieden A+ haalt op de Cito-toets. Maar hoogbegaafdheid is niet te meten met standaard schooltoetsen. Karakteristieken van hoogbegaafdheid zijn er al bij peuters en meestal kun je het al bij baby’s zien.

Kijk naar de volgende opsomming en zie hoeveel kenmerken van toepassing zijn op jouw jonge kind. Houd in gedachten dat een hoogbegaafd kind niet al deze kenmerken hoeft te hebben om hoogbegaafd te zijn.

Hoogbegaafd? Kenmerken bij jonge kinderen:

  • Voor een baby kan het moeilijk zijn om te lang in één richting te blijven liggen/zitten/staan.
  • Vanaf de geboorte is het kind al opvallend alert.
  • Het kind heeft vaak minder slaap nodig, zelfs als baby al.
  • Bereikt ‘mijlpalen’ zoals lopen en eerste spraak veel eerder dan gemiddeld of opvallend laat, maar dan meteen goed.
  • Kan laat praten, maar spreekt dan in volledige zinnen.
  • Heeft een sterke drang om de omgeving te verkennen, te onderzoeken en te beheersen (kastjes openen, dingen uit elkaar halen).
  • Heeft speelgoed en spellen vroeg onder de knie en vervolgens zijn ze saai en worden ze weggezet.
  • Is vaak zeer actief (maar activiteit met een doel, niet te verwarren met ADHD).
  • Kan onderscheid maken tussen realiteit en fantasie (vragen over de echtheid van Sinterklaas kunnen vroeg komen).

Hoogbegaafde peuters kunnen een intense interesse tonen in cijfers of letters. Dit zijn vaak kinderen die met eenvoudige wiskunde beginnen of zichzelf leren lezen tegen de tijd dat ze drie zijn. Een kind dat niet vroeg leest of met rekenen bezig is, kan nog steeds hoogbegaafd zijn. Kinderen die zichzelf of met een klein beetje aanmoediging van anderen leren lezen, zijn altijd hoogbegaafd, maar niet alle hoogbegaafde kinderen doen dat soort dingen vroeg. Dat heeft te maken met de asynchrone ontwikkeling, die per kind verschillend is. In een grafiek kan het er zo uitzien bij een 12-jarige:

asynchrone ontwikkeling

Wat dit betekent, kun je lezen in verschillende artikelen op mijn website.

Nieuwsgierig

Hoogbegaafde kinderen zijn van jongs af aan nieuwsgierig en stellen veel vragen (over van alles en nog wat). Ze zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen en kunnen gedetailleerde vragen stellen om hun honger naar kennis te stillen. Ouders zijn soms uitgeput na een dag vragen beantwoorden. De nieuwsgierigheid gaat verder dan alleen maar interesse in een onderwerp en kan zich uitstrekken tot aspecten die buiten het bereik van hun leeromgeving ligt. In een schoolomgeving kan het zijn dat het kind niet tevreden is met alleen leren wat nodig is om het goed te doen op een examen of om een opdracht te voltooien. Thuis is er misschien niet altijd tijd of achtergrondkennis om antwoorden te geven. Hoewel dit zowel voor leerkrachten, ouders als kinderen frustrerend kan zijn, is het belangrijk om te voorkomen dat een kind wordt ontmoedigd om vragen te stellen, omdat dit de motivatie kan dempen en toekomstige communicatiepogingen kan stoppen.

Woordenschat

Een van de eerste dingen die opvallen aan hoogbegaafde kinderen is hun vocabulaire. Ze begrijpen en gebruiken vaak meer woorden dan hun leeftijdsgenoten, inclusief abstracte en figuratieve taal. Dit kan te wijten zijn aan hun leesgewoonten en blootstelling aan meer geavanceerde teksten. Het kan ook een verhoogde gevoeligheid voor syntaxis zijn en het vermogen om te raden naar de betekenis van nieuwe woorden die in de context worden aangetroffen. Het is gemakkelijker voor deze kinderen om woorden te onthouden, omdat ze minder herhaling nodig hebben om een taal te leren. Als gevolg hiervan kunnen ze zich meer op hun gemak voelen om met volwassenen te communiceren. Toch is het nog steeds belangrijk om een ??kind aan te moedigen om met zijn of haar leeftijdgenoten (het liefst ontwikkelingsgelijken) om te gaan om te voorkomen dat ze geïsoleerd raken en zich terugtrekken vanwege waargenomen verschillen in intellectueel vermogen. Hierbij heeft het kind begeleiding nodig, omdat het moet leren handig om te gaan met kinderen die anders denken dan hij-/zijzelf.

Sterke gevoelens

Hoogbegaafde kinderen zijn soms behoorlijk eigenwijs en hebben sterke gevoelens over onderwerpen die voor hen belangrijk zijn. Dit is te zien al vanaf zeer jonge leeftijd. Ze kunnen zich ook bewuster zijn van de meningen en gevoelens van andere mensen. Dit vertaalt zich niet per se in weten hoe met deze informatie om te gaan. Ze kunnen behoorlijk emotioneel zijn. Omdat sommige hoogbegaafde kinderen extreem zelfbewust zijn, kan dit ertoe leiden dat ze introvert worden en het gevoel hebben dat ze er niet bij passen (out of sinc). Dit is vaak de reden waarom ouders ervoor kiezen hun ??kind naar een hoogbegaafd programma te plaatsen waar ze andere intellectueel geavanceerde kinderen tegenkomen.

Lezen

Als groep zijn vroege lezers (kinderen die hebben leren lezen voordat ze naar groep 3 gaan) over het algemeen enigszins bovengemiddeld in IQ. In een groep slimme kleuters zijn degenen met het hoogste IQ waarschijnlijk niet de beste lezers (Jackson & Myers, 1982). Het gaat er namelijk om hoe het kind zich ontwikkelt en welke leervoorkeuren en interesses het op dat moment heeft.

De bovengrenzen van hun begrip houden verband met hun algemene taal en redeneervermogen en hun kennis van het onderwerp. Echter, de teksten die jonge lezers lezen, dagen die grenzen zelden uit. De grootste moeilijkheid voor beginnende lezers is het breken van de code van de geschreven tekst. Sommige vroege lezers zijn beter in het begrijpen van tekst en het leren van woorden uit de context dan in het gebruik van decodeerregels; anderen zijn uitstekende decoders. De meeste ouders van vroegrijpe lezers hebben hun kinderen geholpen om te leren lezen, maar het is niet waarschijnlijk dat ze een kind hebben gepusht om te lezen. Dat zou een hoogbegaafd kind niet gemakkelijk accepteren.

Zijn vroegrijpe lezers dan hoogbegaafd? Een geschikt antwoord is: Het hangt af van wat je bedoelt met ‘hoogbegaafd’ en wat je bedoelt met ’lezen’. Het uitzonderlijk vroeg bereiken van het vermogen te lezen is op zich een demonstratie van hoogbegaafde prestaties zoals ik het zou definiëren (Jackson & Butterfield, 1986).

Wat moet je doen als je denkt dat je peuter hoogbegaafd is?

Het korte antwoord op die vraag is: niets – in ieder geval niets meer dan wat je waarschijnlijk al doet. Als je ziet dat je peuter geïnteresseerd lijkt in brieven en boeken, koop dan speelgoed met letters, zoals magnetische letters of schuimbrieven voor het bad. En koop natuurlijk boeken of ga naar de bibliotheek. Als je kind van cijfers houdt, koop dan speelgoed met cijfers.

Zorg dat je kind uitgedaagd wordt. Waarschijnlijk doe je dat al omdat een hoogbegaafde peuter een beetje chagrijnig kan zijn als ze zich verveelt. Volg gewoon de ontwikkeling van je kind. Als je ziet dat ze niet langer geïnteresseerd is in een activiteit, doe het dan weg. Hoogbegaafde kinderen houden bijvoorbeeld vaak van flashcards. Voor een buitenstaander kan het lijken alsof je je kind aanspoort om te leren, maar in werkelijkheid is het vaak juist een activiteit waar je kind veel plezier aan beleeft. Dwing een kind nooit om iets te doen, klaar is klaar.

Lees dit artikel over begeleiding van jonge hoogbegaafde kinderen.

Testen op hoogbegaafdheid?

Veel ouders die denken dat hun kind hoogbegaafd is, willen meer weten over testen. Waar kunnen ze hun kind laten testen? Ik beantwoord dat met de vraag: Waarom wil je je kind laten testen? In de meeste gevallen antwoorden ouders door te zeggen dat ze het willen weten, zodat ze een beter idee hebben van wat ze voor hun kind moeten doen. Maar er is echt niet veel dat je voor je jonge hoogbegaafde kind kunt of zou moeten doen wat je niet al doet. Je zult je kind niet meer of minder liefhebben en je moet je kind echt niet anders behandelen. Ouders hebben soms het gevoel dat als hun peuter/kleuter begaafd is, ze verplicht zijn om hen te onderwijzen. Maar, tenzij het verlangen om te leren vanuit je kind komt, moet je het niet doen. En als het vanuit je kind komt, help hem dan te leren en te ontdekken. Volg de ontwikkeling van je kind. Er komt misschien een moment dat je je kind moet laten testen, maar dat is niet tijdens de peuterjaren.

Wil je meer te weten komen? Kijk naar de aankomende masterclasses via deze link.