Er zijn bepaalde sleutelkarakteristieken van hoogbegaafde peuters. Deze kinderen zijn veeleisender dan gemiddelde peuters. Hier volgen een aantal tekenen waaraan je een hoogbegaafde peuter zou kunnen herkennen (Bron: Mary Amoroso “Finding and Nurturing a Gifted Child: The pressured parent”, 1996). Niet alle tekenen hoeven aanwezig te zijn om je kind als hoogbegaafd aan te merken. Bij jonge kinderen kunnen deze kenmerken op verschillende momenten zichtbaar worden. Verrijking van de leefomgeving van het kind door meer complexe stimulatie zal nuttig zijn, volgens de gebruikelijke criteria, of het kind begaafd is of niet.

  1. Oneindige nieuwsgierigheid: interactie met de wereld om je heen en grenzen verkennen is een typische actie van een hoogbegaafd kind. Of je kind een toren uit elkaar haalt of met blokken bouwt of kijkt naar de samenstelling van een tulp, ze leren onvermoeibaar over hun omgeving.
  2. Autoriteit uitdagen: als je vaak nee zegt tegen je kind omdat het aan je haar trekt, zal dat vaak de omgekeerde reactie veroorzaken (hij blijft trekken). Je kind ziet dat je aandacht besteedt aan zijn negatieve gedrag en kan geamuseerd zijn door de verhoogde aandacht, je hogere stem of je emotionele reactie.
  3. Emotioneel verder: je kind kan heel gevoelig zijn voor emotionele reacties van anderen en neigt er toe een meelevende reactie te ontwikkelen, veel eerder dan leeftijdgenoten. Hij begrijpt vroeg het concept van emotionele pijn en leert gemakkelijk het te vermijden.
  4. Vroege en excellente taalvaardigheden: deze kinderen spreken vroeg met woorden van 3-5 lettergrepen en hele zinnen. Ze leren vaak al op jonge leeftijd te lezen. Ze houden van boeken en gebruiken hun levendige fantasie als ze sommige woorden nog niet kunnen lezen of begrijpen.
  5. Veel energie: ondanks hun grote activiteit blijken deze kinderen vaak minder slaap nodig te hebben dan de gemiddelde peuter. Ze zijn de hele dag druk in de weer en kunnen soms twee dingen tegelijk doen. Ze hebben een grote ondernemingslust en experimenteren veel. Sommige ouders geven aan dat ze hun kind voortdurend in de gaten moeten houden. Ook nemen ze niet zomaar iets aan – ze willen het zelf ervaren. Je volstaat niet met alleen te zeggen dat de pan heet is, je moet er bij vertellen dat als ze de pan aanraken ze veel pijn zullen hebben en naar de dokter moeten.
  6. Spelen: hoogbegaafde peuters zijn eerder uitgekeken op hun speelgoed. Een puzzel maken ze een keer en de volgende keer weer een andere. Of ze moeten de puzzel drie maanden niet gezien hebben, dan willen ze hem nog een keer maken. De ouders kunnen het speelgoed niet aanslepen, lijkt wel. De leeftijdindicatie op het speelgoed is zinloos als je het speelgoed voor een hoogbegaafde peuter koopt. Je moet kijken naar de ontwikkeling van je kind en meestal kun je 1-2 jaar bij zijn leeftijd optellen.
  7. Zelfstandig: op zeer jonge leeftijd geven deze kinderen aan dat ze dingen zelf willen doen. Zelf eten, zelf drinken, zelf broek aantrekken. Ze worden vaak met twee jaar zindelijk (overdag). Grappig is dat als ze het kunstje eenmaal kennen, de lol eraf is en ze graag willen dat jij het doet. Zo wil mijn dochtertje nu dat ik haar eten voer, terwijl ze smetteloos kán eten.
  8. Zintuiglijke prikkels: van ouders hoor ik vaak dat hun peuter (over)gevoelig is voor licht, geluid, geuren, drukte en dergelijke. Hoogbegaafde peuters nemen snel en goed waar. Daardoor kunnen ze overgevoelig reageren op geuren (stank), fel licht of harde geluiden.
  9. Andere interesses: deze kinderen hebben vaak andere en diepere interesses dan hun leeftijdgenootjes. Ze weten bijvoorbeeld al heel vroeg het verband tussen koud en warm weer of water in of buiten de vriezer (ijs of geen ijs), ze zijn geïnteresseerd in cijfers en letters en kunnen het verschil zien tussen deze twee, ze herkennen primaire kleuren en vrij snel ook andere kleuren zoals roze en paars. Het valt hen op dat de wolken bewegen en ze vragen zich af waar ze naartoe gaan. Of ze vragen zich af hoe het plantje in de grond is gekomen.

Ouders hebben de belangrijke en verantwoordelijke taak hun hoogbegaafde peuter voldoende uitdaging en zo breed mogelijke ontwikkeling te bieden.

Begeleiding hoogbegaafde peuter

Slimme peuters zetten hun ouders aan het werk. Ze stellen veel meer vragen dan hun leeftijdgenootjes, zijn sneller uitgekeken op hun speelgoed en zijn erg ondernemend. Bovendien zijn veel hoogbegaafde peuters (vooral meisjes) sociaal zo vaardig dat ze op slinkse wijze de aandacht van de ouders trekken. Ze willen ook zoals andere peuters geknuffeld worden en willen graag weten waar ze aan toe zijn (we gaan nu nog niet naar buiten, als ik mijn koffie op heb gaan we pas).

  • Het is belangrijk dat de ouders niet in kindertaal praten. Je kunt op vrij hoog niveau met je kind praten, maar vergeet niet dat je kind een emotionele beleving heeft die bij zijn leeftijd past. Deze asynchrone ontwikkeling zul je tot aan de puberteit bij je kind tegenkomen.
  • Slimme peuters hebben recht op hun eigen mislukkingen. Ze leren ervaren hoe het niet moet en leren om te gaan met faal-ervaringen. Grijp daarom niet te snel in, tenzij het echt gevaarlijk wordt natuurlijk.
  • Het is handig op tijd aan te geven, wanneer je kind moet stoppen met spelen en wanneer jullie iets anders gaan doen (nog twee keer van de glijbaan en dan gaan we naar huis). Omdat deze kinderen zo intensief en geconcentreerd spelen moeten ze tijd krijgen zich los te maken van hun activiteit.

Valkuilen

Hoogbegaafde peuters zijn al op jonge leeftijd kampioen in het aangaan van discussies en stellen al vroeg de regelgeving ter discussie. Er zijn ouders die de discussie over de regels aangaan en van de vroege ochtend tot laat in de avond bezig zijn uit te leggen waarom bepaalde dingen al dan niet moeten. Het kind geniet van de aandacht, maar jij als ouder word er doodmoe van.

  • Daarom: regels zijn regels en ze staan niet ter discussie.
  • Ook deze kinderen moeten leren dat ze zichzelf moeten kunnen vermaken. Door duidelijk aan te geven wanneer je samen speelt en wanneer je diverse (huishoudelijke) taken moet doen, leert het kind om te gaan met uitgestelde aandacht.
  • Om een kind te helpen een positief zelfbeeld op te bouwen is het belangrijk dat het kind eerlijk feedback krijgt van de ouders. Het geven van feedback hoeft niet alleen gericht te zijn op het eindproduct. Je kunt ook aangeven dat je het goed vind als je kind lekker heeft gespeeld of zijn speelgoed heeft opgeruimd. Door tussentijds een compliment te geven (gisteren heb je de hele dag op de WC geplast) leert het kind dat oefenen erbij hoort en dat het trots mag zijn op elke stap voorwaarts.

Als je kind van drie thuis puzzels maakt met 64 stukjes en die zijn er op het kinderdagverblijf niet, geef het aan, misschien kan geschikt materiaal bij de naschoolse opvang geleend worden of misschien kun je dan van huis wat meegeven.

Hier kun je een folder downloaden met basisinformatie over jonge hoogbegaafde kinderen. Voor meer inzichten kun je meedoen aan de master class. Kijk in de Agenda voor de data.