In tegenstelling tot wat vaak geloofd wordt hebben hoogbegaafde kinderen veel problemen. Deze problemen hebben niet te maken met het hoogbegaafd zijn op zich, maar met opvattingen van de omgeving over hoogbegaafdheid. Eén zo’n probleem is een juiste identificatie als hoogbegaafd. Een andere is in een wereld leven waarin hun persoonlijkheid vaak verkeerd wordt begrepen.
Vaak worden problemen verergerd door een verkeerde identificatie door psychologen, psychiaters en andere specialisten. Ik ken talloze ouders die jaren vechten voor de rechten van hun kind. Scholen erkennen regelmatig dat een leerling meer uitdaging nodig heeft, maar weten vervolgens niet goed hoe ze dit kunnen organiseren. Het zijn vaak noodoplossingen die voortkomen uit goede intenties, maar eindigen niet goed door gebrek aan kennis en ervaring.
Wat betekent het om hoogbegaafd te zijn
Helaas is er geen algemeen geaccepteerde definitie van hoogbegaafdheid hoewel psychometrische IQ tests de meest gebruikte methode zijn om begaafdheid te beoordelen. Veel specialisten die jarenlange ervaring hebben met hoogbegaafde kinderen zijn het er over eens dat dit soort tests veel hoogbegaafde kinderen niet herkennen. Uitzonderlijke begaafdheid (145+ IQ) zijn slecht te meten met de beschikbare tests. Dit komt door de samenstelling van de test aan een kant en door de specifieke karakteristieken van deze kinderen.
Volgens het Institute for the Study of Advanced Development in Denver, Colorado (V.S.) hebben hoogbegaafde kinderen bovengemiddelde perceptie en gevoeligheid. Dit kan op meerdere gebieden tot uitdrukking komen, zoals kunst, muziek, taal, wetenschap of wiskunde. Algemene eigenschappen van hoogbegaafde kinderen zijn:
- creativiteit en een levendige fantasie
- perfectionisme en idealisme
- intensiteit
- zichzelf verliezen in hun interesses
- complexiteit en intense innerlijke onrust
- sterk medeleven voor anderen
- regels, geloven, tradities en autoriteit in twijfel trekken
- hooggevoeligheid
- scherp observatievermogen, perceptie en inzicht
- informatie op een dieper niveau verwerken
- liefde voor leren (niet per se op schol)
Problemen van hoogbegaafde kinderen
Hoogbegaafde kinderen ervaren hun leven vaak anders en intenser dan anderen. Helaas begrijpen vaak klasgenoten, leerkrachten en soms ook ouders deze verschillen niet. Hoogbegaafde kinderen kunnen onder meer de volgende problemen hebben (bedenk wel dat geen van deze problemen uitsluitend bij hoogbegaafden voorkomen):
- verveling en ongeduld
- frustratie en teleurstelling wanneer hun idealen niet bereikt worden
- regels en tradities negeren of in twijfel trekken
- bezig zijn met allerlei zorgen die soms kunnen leiden tot depressie of onrust
- moeite met grenzen afkijken en toepassen
- niet bij hun leeftijdsgenoten passen
In een klinische situatie kunnen deze punten, gecombineerd met karakteristieken als intensiteit en hooggevoeligheid verkeerd geïnterpreteerd worden als symptomen van een mentale of emotionele stoornis. Je kunt je misschien voorstellen wat voor effect het kan hebben als ongepaste therapie of medicatie gebruikt wordt om de symptomen van hoogbegaafdheid te “genezen.”
Veel voorkomende misdiagnoses
In het boek van dr. James Webb (Misdiagnose van hoogbegaafden) worden veel voorkomende misdiagnoses van hoogbegaafde kinderen behandeld. Sommigen ervan zijn:
- ADHD
- ODD (Oppositional Defiant Disorder)
- depressie
- OCD
- autisme
Meerdere diagnoses
Net zoals andere kinderen kunnen hoogbegaafde kinderen ook last hebben van psychologische stoornissen of problemen; niet elk probleem van een hoogbegaafd kind kan altijd verklaard worden door hoogbegaafdheid. Als dit het geval is, is het verstandig om hulp te zoeken van een therapeut die vaak met hoogbegaafden omgaat. Een onervaren therapeut kan een verkeerd advies geven waardoor jaren verspild worden, maar nog erger: waardoor de werkelijke aard van het kind genegeerd wordt.
Volgens dr. Webb voegt hoogbegaafdheid een nieuwe dimensie toe aan psychologische behandeling. Misschien heb je de film Good Will Hunting uit 1997, waarin Robin Williams een therapeut speelt voor een extreem hoogbegaafde jongeman die veel van de bovenstaande problemen heeft. Daarin kun je ook goed zien dat een gemiddelde aanpak niet werkt en dat zo’n jonge volwassene heel iets anders nodig heeft om zijn potentieel te leren gebruiken.
Veelvoorkomende problemen bij hoogbegaafde kinderen zijn onder andere:
Leerproblemen
Hoogbegaafde kinderen hebben weleens verborgen leerstoornissen. Dit kunnen stoornissen zijn zoals moeilijkheden met visuele perceptie, schrijfstoornissen, ruimtelijke stoornissen, dyslexie en aandacht stoornissen.
Hoogbegaafde kinderen kunnen een slecht zelfbeeld ontwikkelen als ze een leerstoornis hebben. Ze blijven vaak denken over de dingen die ze niet kunnen en hebben hulp nodig om een goed zelfbeeld te ontwikkelen. Hoogbegaafde kinderen met leerstoornissen hebben grote moeite om hulp te krijgen op school omdat, ondanks hun stoornis, hun academische prestaties vaak alsnog beter zijn dan de rest van de klas. Ook wordt vaak van hoogbegaafde leerlingen verwacht dat ze zelfstandig kunnen werken en dat ze zich wel redden. Een hoog IQ betekent niet dat deze kinderen geen vaardigheden moeten leren!
Slaapstoornissen
Nachtmerries, angst voor slapen en slaapwandelen komen vaker voor bij hoogbegaafde kinderen. Sommige hoogbegaafde kinderen slapen een stuk minder dan andere kinderen. Anderen slapen juist meer. Als je kind ongebruikelijke slaappatronen heeft, kun je een ervaren specialist om advies vragen.
Relatieproblemen
Het is mogelijk dat ouders en familieleden informatie tekortkomen over de karakteristieken van hoogbegaafdheid. Deze kinderen kunnen vreemd of eigenwijs overkomen. Ze kunnen kritiek of straf krijgen voor gedrag dat uit nieuwsgierigheid, intensiteit en gevoeligheid voortkomt. Woede-uitbarstingen en andere gedragsproblemen kunnen hierdoor veroorzaakt worden. Advies van een specialist hoogbegaafdheid of een oudercursus zou kunnen helpen om de familie hun hoogbegaafde (klein)kinderen te leren begrijpen en begeleiden.
Informatie is nodig
Hoogbegaafde kinderen moeten vaak veel obstakels overkomen om hun potentieel te bereiken. Ze hebben hulp nodig en een steunende omgeving om met de rest van de wereld te leren omgaan. Wanneer hoogbegaafde kinderen verkeerd gediagnosticeerd worden kunnen ze de hulp die ze nodig hebben niet ontvangen. Daarom is het belangrijk dat je op zoek gaat naar ervaren specialisten die met hoogbegaafde kinderen werken.
Hoogbegaafde leerlingen gelukkig in mijn klas
Je kunt al veel meer leren tijdens de training Hoogbegaafde kinderen in mijn klas voor leerkrachten en intern begeleiders (winter 2019). Ik zal mijn kennis en mijn ruime ervaring met begeleiding van scholen en werken met hoogbegaafde kinderen met je delen.
Vergeet compacten, verrijken, verdiepen, want dat werkt niet. Althans niet zoals het op de meeste scholen wordt toegepast. Ik zal met je een aanpak delen waar jouw hoogbegaafde leerlingen blij van worden. En jij uiteindelijk ook, omdat je dan veel minder problemen en ergernis zult ondervinden. Hoogbegaafdheid is geen probleem, het is geweldig om hoogbegaafde kinderen in de klas te hebben – als je weet wat je moet doen.
Hallo,
Tips om om te gaan met een overcompenserende HB zoon die hier door wel de punten haalt op school en op zijn 2de dyslexie test dan tegen onze verwachtingen in leeftijdsadequaat scoort, maar wel vol frustratie zit door het overcompenseren? Ook bij de kinesist voor zijn schrijfmotorische en lateralisatie problemen komt het de ene keer zeer duidelijk naar boven en de andere keer totaal niet.
Kunnen we dit op de een of andere manier er uit laten filteren tijdens testen bij logopedist en kinesist?
Hallo Christinne, overcompensatie betekent dat je je identiteit denkt te moeten halen uit laten zien wat je kan. Deze mindset wordt op school altijd aangeleerd, omdat aan een cijfer zichtbaar is hoe goed je bent. Daar gaat het helemaal niet om, maar je ontwikkelt een coping strategie om met die werkelijkheid om te gaan. Als je hier meer inzichten over wilt, kom dan naar de workshop Hoogbegaafde rebel voedt op of volg de online masterclass Maatwerk is geen luxe. Bovendien heb ik veel podcasts en video’s die over dit onderwerp gaan. Groet, Renata
Vreemd om op je 78e dit te lezen en te snappen dat toen je 6 was dit allemaal niet bekend was.
Bijna 17 jaar, naar de universiteit, moeizaam afgestudeerd in een b-vak, nog gepromoveerd ook, maar steeds het idee dat je de verwachtingen van buiten niet waar kon maken. Slecht zelfbeeld.
Dank voor je reactie, Henk. Hoop dat je ondanks alles een fijn leven leidt en kan genieten :).
Beste Renaat,
Ik ben op zoek naar wat tips voor onze zoon 9 jaar (oktober 2008) groep 6. Vanaf de eerste week in groep 1 viel hij op door zijn gedrag en werd direct gedacht aan autisme en ADHD. Met 5.5 jaar is hij getest (WPSSI) score verbaal 138, performaal 120 en verwerkingssnelheid 100. Iedereen had hoge verwachtingen vanaf groep 3 maar de resultaten waren daar niet naar. Met lezen had hij een moeilijke start maar was wel snel op niveau. Hij zat goed in zijn vel en er werd verder op school niets speciaals voor hem gedaan. De gedachten van school was dat het IQ gedaald was en hij nu gemiddeld was geworden. Ze denken nu vooral dat het probleem ligt bij zijn aandacht/concentratie. Op de methodetoetsen haalt hij vaak goede punten (niet altijd) maar zijn Cito’s zijn zeer gemiddeld. Volgend jaar gaar hij naar groep 7 en komt de middelbare school keuze eraan. De school vindt n.a.v. Zijn resultaten dat hij niet naar HAVO/VWO zou kunnen. Wij denken dat hij op een lager niveau niet op zijn plaats zal zijn. Hij laat niet zien wat erin zit. Wat kunnen we doen om hem toch op de juiste middelbare school te krijgen?
Beste Ester, ik denk dat het goed is om een didactisch onderzoek te doen (zie info bij coaching) en de school helpen een goed leerplan voor je zoon te samenstellen. Zodat volgend schooljaar gebruikt kan worden om hem goed voor te bereiden op het VO.
Beste Renata, je schrijft: “compacten, verrijken, verdiepen werkt niet’. Heb je tips die wel werken? Wellicht heb je hier al een artikel over geschreven. Wij weten pas een paar maanden dat onze zoon zeer hoogbegaafd is. Op de basisschoolschool hebben ze daar geen ervaring mee. Wisselen van school heeft geen zin meer (hij zit in groep 8). Volgende maand moeten we hem inschrijven bij een middelbare school. Echt ervaring hebben ze hier eigenlijk nergens. Wel op sommige gymnasia extra uitdaging en extra vakken, maar daar ziet onze zoon als een berg tegen op (bovenop de gewone vwo vakken ook nog grieks, latijn, en extra uitdagings-vakken). Hij moet nog leren leren en heeft faalangst. Wij voelen het meest voor een school hier in de buurt, die bereid is zich er in te verdiepen. Hoe kan ik hem ondersteunen bij de aanpak van zijn huiswerk? Ik verwacht dat dat voor hem voorlopig de grootste hobbel zal zijn.
Hallo Inge, bedankt voor je reactie. Ik heb onlangs een soortgelijke vraag beantwoord hier https://www.ieku.nl/2012/10/uitzonderlijk-begaafde-kinderen/, misschien heb je er iets aan. Je kunt je zoon alleen ondersteunen als hij het zelf toelaat.Wat zijn huiswerk betreft kun je hem tzt laten zien hoe hij het kan plannen, het beste is zijn huiswerk meteen op dezelfde dag te maken, want dan zit de stof nog in zijn hoofd en hij herhaalt dan meteen. Hij kan waarschijnlijk niet leren, maar dat moet gaandeweg ook geleerd worden. Niet te lang wachten.
De flexibiliteit van school is heel belangrijk.
Veel succes! Renata
Mijn zoontje zit nu op een so-4 school. Hij zou autistisch zijn volgens school en de mevrouw van het samenwerkingsverband. School heeft het zelfs in zijn dossier gezet, terwijl het helemaal niet onderzocht was. Wij hebben hier zelf grote twijfels bij. Maar uitleggen dat iets een kenmerk van hoogbegaafdheid is, is erg moeilijk. Dat willen ze niet horen. Het enige voordeel is dat ze op die so4 school meteen in de gaten hadden dat hij flink aan het onderpresteren was en dat hij veel meer kan dan de vorige school zei. Ze hebben hem meteen laten versnellen. Maar is dat genoeg?
Volgens de GGZ is hooggevoeligheid hetzelfde als autisme. Dus daar zijn we ook maar weer gestopt met hulp zoeken. Ik lees nl overal dat hooggevoeligheid een kenmerk is van hoogbegaafdheid. (Hij is wel hoogbegaafd uit de test gekomen ondanks het schooltrauma en het onderpresteren.)
Beste Mirjam, bedankt voor je reactie. Het is zeer onzorgvuldig, onprofessioneel en schadelijk als mensen die er helemaal geen verstand van hebben zeggen dat een kind autistisch zou zijn. Het is zelfs voor psychiaters en psychologen moeilijk om de juiste diagnose te stellen als ze te weinig weten over hoogbegaafdheid – en de meesten weten er bijna niets van. De GGZ heeft het volledig mis. Hooggevoeligheid is pertinent niet hetzelfde als autisme. Het is vreselijk als dit soort mensen aan je kind “sleutelen”. Ik zou onmiddellijk een goede ECHA specialist zoeken om jullie te helpen een goede school voor je zoon te vinden, een reguliere school, geen school voor speciaal onderwijs, want daar hoort je zoon niet thuis. Hij moet daar niet te lang blijven, zijn zelfbeeld ontwikkelt scheef, hij leert daar weinig (behalve zich aanpassen).
Jullie zouden een school moeten vinden die flexibel is en die mee wil denken en die geen labeltjes plakt om van een kind af te zijn – omdat zij zelf niet competent genoeg zijn.
Veel succes ermee! Renata (Je kunt mij natuurlijk altijd mailen als je er niet uitkomt)
Altijd fijn om de feiten op een rijtje te zien. Helaas kunnen scholen er over het algemeen niet zo veel mee, of worden al moe bij de gedachte dat ze zich op een andere manier in moeten zetten. Dankzij de overheid dat scholen voor ieder kind passend onderwijs moeten bieden, staan er websites van scholen vol met informatie over wat ze jouw hoogbegaafde kind wel allemaal niet kunnen bieden. Het is echter niet kunnen maar moeten en dan blijft het bij mooie babbels.
Mijn kind is een beelddenker, hoog-sensitief, presteert onder, heeft een vertraagd werkgeheugen en is wellicht dyslectisch. Met deze combi een IQ-test afnemen… dan mag je het resultaat raden als deze wordt afgenomen door iemand die er weinig a geen ervaring mee heeft. Bovendien werden bepaalde zaken wel getest, waar hij hoog op scoorde, maar niet meegerekend.
Hij is nu net op school 3 begonnen waar ze wel de expertise in huis hebben. 🙂
Hallo Odile, bedankt voor je reactie. Veel succes op de nieuwe school, hopelijk zal het goed gaan.
Groet, Renata
Hallo,
Mooi artikel.
Zelf ben ik ouder van een hoogbegaafd kind.
De school ziet het anders en ik heb me laten meeslepen en heb mijn zoon voor de tweede keer laten testen.
Ik voelde me schuldig maar mijn zoon gaf aan het was leuk om de testen te maken.
Jammer dat hoogbegaafdheid vaak negatief benaderd wordt.
Maar ik zeg het geef je een bron van energie en daagt je uit,maar in het onderwijs zien ze jammer genoeg niet..Maar het triestte is dat onze zoon binnenkort thuis zit.Heel veel succes en fijn dat deze site er is.
Hallo Sonja, bedankt voor je reactie. Veel succes met de zoektocht en blijf vechten voor je kind!
Groet, Renata
P.S. mijn dochter krijgt nu ook thuisonderwijs, het is beter dan met je kind leuren en zoeken wie hem/haar kan onderwijzen.