Dit is een artikel voor hoogbegaafde tieners over uitstelgedrag afleren.
Herken je dit beeld? Je moet een opdracht maken voor school, bijvoorbeeld een boekverslag of een andere opdracht. Je weet dat het pas over twee maanden ingeleverd moet worden, dus je hebt genoeg tijd. Nu al naar de bibliotheek om het boek te lenen? Nee, dat komt over een paar weken wel. Maar – een week vóór de deadline kijk je weer eens in je agenda en zie je de opdracht staan! Volgende week donderdag moet je het verslag inleveren! Paniek! Je hebt het boek nog niet in huis, je zoekt op internet in de bibliotheekcatalogus en komt tot de ontdekking dat het boek besteld moet worden, want jouw bibliotheek heeft het niet. Je doet dit meteen en wacht, inmiddels een beetje zenuwachtig af, wanneer er een e-mail van de bibliotheek komt. Dit gebeurt na drie dagen. Je hebt dus nu nog 4 dagen om het boek te lezen én een fatsoenlijk verslag van te maken.
Misschien denk je dat je met deze werkwijze tijd bespaart omdat je onder druk sneller werkt. Maar haal je alles uit jezelf om zo goed mogelijk werk af te leveren of maak je het snel af omdat je niet genoeg tijd hebt? Heb je tijd genoeg om de puntjes op de i te zetten? Heb je je grens verlegd door je werk nog beter te maken? Vermoedelijk niet. In plaats daarvan heb je middelmatig werk in elkaar geflanst, onnodige risico’s genomen met je deadline, veel stress voor jezelf gecreëerd en, erger, heb je daar niets van geleerd. Stress, slapeloze nachten, terwijl je al weet dat je het de volgende keer weer zo doet.
Uitstelgedrag afleren
Uitstellen is een gewoonte die doorbroken kan worden. Je moet simpelweg de gewoonte van uitstellen afleren en de gewoonte van “werk afmaken” aanleren. In plaats van jezelf te pijnigen met de gedachte aan werk dat op je ligt te wachten en het verzinnen van elke denkbare reden om er maar niet aan te beginnen, kun je een aantal dingen doen om jezelf te helpen deze waanzin te stoppen en meteen te beginnen met het overwinnen van het uitstelgedrag.
- Heb je de vaardigheden om het werk te doen? Misschien heb je een opdracht gekregen en heb je niet voldoende vaardigheden om die uit te voeren. Als je een verslag moet schrijven terwijl je weinig vertrouwen hebt in je schrijfcapaciteiten, is dat niet motiverend. Als je niet voldoende vaardigheden hebt om de taak af te maken, kan dat leiden tot verminderd zelfvertrouwen, wat weer leidt tot uitstellen. Vraag iemand je te helpen en je werk na te kijken en als je er écht mee zit, oefen deze vaardigheid dan met iemand die hem beheerst (of volg een cursus).
- Kijk naar de taak met andere ogen. In plaats van te kijken naar het project als naar een overdonderende en vooral intimiderende hoop werk, kun je het ook zien als een reeks deelprojecten. Kortom, breek het project in kleine stukjes en stel een termijn voor elk stuk (kijk in de bijlage naar het schema dat je hierbij kan helpen). (Deel)doelen zijn handig omdat je weet wanneer wat af moet zijn. Je kunt zelfs je ouders of een klasgenoot vragen na iedere deadline het gedane werk met je door te nemen. Zij kunnen je ook helpen de gestelde deadlines te halen door je aan te moedigen of je er aan te herinneren.
- Kan technologie je werk vergemakkelijken? Er bestaan diverse computerprogramma’s die je kunnen helpen (bijhouden van bibliotheken en bronnen met Zotero, woordenboeken, online encyclopedieën, Excel, PowerPoint en dergelijke). Als je weet hoe je bepaalde software kunt gebruiken, kan dat je veel tijd en moeite besparen.
- Misschien vind je de opdracht helemaal niet leuk. Het kan gebeuren (!) dat je een opdracht helemaal niet leuk vindt. Spendeer alsjeblieft niet een halve zaterdag met doodsangsten uitstaan over het (straks gaan) maken van de opdracht. Plan meteen wanneer je er aan begint en wanneer het af moet, zodat je er van af bent én zodat je er niet meer aan hoeft te denken.
- Hoe georganiseerd ben je? Leren organiseren is handig voor alle situaties, niet alleen voor school. Je leert efficiënt te werken én je bent dus snel klaar met iets waar je tegenop ziet. Is je (elektronische) agenda overzichtelijk? Is je bureau opgeruimd? Heb je een kladblok met een to do lijst? Gebruik je intellect om je omgeving en je gedachten zo efficiënt mogelijk in te richten, zodat je snel aan het werk kunt. Het blijft opmerkelijk dat jongeren zichzelf zo pijnigen en met zoveel stress leven, terwijl ze juist snel klaar kunnen zijn en veel leukere dingen kunnen doen als ze maar simpelweg de tijd nemen om hun zaken op orde te brengen.
- Heb je genoeg te doen? Misschien een beetje rare vraag omdat je niet zit te wachten op nog meer werk. Maar het gekke is, dat als je je op school verveelt en de lessen niet uitdagend genoeg zijn, je juist steeds minder gaat doen en nog meer achterover gaat leunen. Als je meer te doen hebt en als je veel dieper op een onderwerp in kan gaan word je productiever en creatiever. Verveling leidt vaak tot uitstellen. Als dit het geval is, praat er dan over met je mentor of het afdelingshoofd op je school.
Tot slot
Om de gewoonte van uitstellen te doorbreken moet je creatief worden in het bedenken van manieren om het werk op tijd en goed af te maken. Gebruik dezelfde energie die je gebruikt voor het uitstellen en bedenken van redenen waarom je NIET aan het werk zou gaan voor het plannen en bedenken van redenen waarom je WEL zo snel mogelijk het werk af moet maken. Alleen dan ontkom je aan de gevoelens van incompetentie, stress, falen en mislukking en ervaar je het gevoel van “ja, het is af!”. En kun je zonder schuldgevoel opgaan in je hobby’s.
Maatwerk in het onderwijs voor hoogbegaafde kinderen
IEKU specialiseert zich in persoonlijk advies en coaching voor ouders en leerkrachten van hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen. De specifieke uitdagingen die bij het opvoeden en les geven van deze kinderen komt kijken zijn goed te handelen. Mits je over de juiste tools en inzichten beschikt. We helpen heldere doelen te stellen voor onderwijs en opvoeding. Dit doen we veelal door middel van het leveren van maatwerk in het onderwijs, persoonlijke coaching en intelligentie onderzoeken.
Inderdaad heel herkenbaar, inclusief de stress en het achteraf niet helemaal tevreden zijn (‘het had beter gekund als ik meer tijd had gehad / genomen..’). Mijn oplossing zie ik hier ook terug: de deelprojecten. Eerst dacht ik dat deze tip alleen maar meer stress opleverde (in plaats van 1 project heb je er ineens 3 of 4!), tot ik ontdekte hoeveel lol het geeft om een tussenstap met een opgelucht hart te kunnen afsluiten”: Klaar!!! Als ik iets moet schrijven of ontwerpen kan ik het meestal in 3 deelprojecten hakken: 1. Bruisen, 2. Grove Opzet, 3 Finishing Touch. Bruisen is het ‘zonder enige tijdsdruk of druk dat het in 1x goed moet zijn’ denken/associëren/brainstormen over je onderwerp. Twee of drie weken voor een deadline een kwartier of half uur ‘bruisen’ inplannen, en je hebt een beginnetje en zin om verder te gaan. Een week later Grove Opzet doen, en mijn onderbewustzijn blijkt ondertussen aan de slag te zijn gegaan met de Bruisels. Het verhaal rolt er meestal zo uit. Nog een nachtje over slapen en na de Finishing Touch is het klaar. Geen stress meer, wel plezier.
Haha, gaat dit over mij! Ik weet het wel (al jaren) maar ik blijf het op deze manier doen. Waarschijnlijk omdat ik inderdaad onder stress het beste werk. Ik krijg mijn werk dan in ‘no time’ af en heb dan ineens bergen inspiratie. Maar inderdaad wel een hoop stress. Vooraf niet hoor. Dan doe ik gewoon leuke dingen, of die andere dingen die ik tot het laatst had uitgesteld. Maar…. dit is natuurlijk niet de manier van werken die ik op mijn kinderen wil overbrengen. Ik zal er dus eens over gaan nadenken;)
Moeder van een HB dochter en MB zoon