Hoogbegaafde kinderen, de verbaal begaafde in het bijzonder, worden vaak vergeleken met advocaten: ze redetwisten alsof ze in de rechtbank staan. De zaak die ze meestal bepleiten is die van henzelf. Ze redetwisten over regels, over straffen, discipline, slaaptijd, eten. Eigenlijk over alles wat hen niet aanstaat of wat ze willen vermijden. Ondanks het feit dat hoogbegaafde kinderen geweldig kunnen argumenteren, is het belangrijk voor ouders dat ze de baas blijven.
Het maakt niet uit hoe slim het kind is, hij of zij is nog steeds een kind en kinderen, zelfs (of misschien wel juist) de hoogbegaafde, hebben sturing nodig. Ze hebben regels nodig en er moeten consequenties zijn bij het overtreden daarvan. Wanneer kinderen er in slagen zich uit de consequenties te praten zijn zij en niet hun ouders de baas. Soms heb je geluk en is je hoogbegaafde kind van nature volgzaam. Als je kind echter “een wat stevig karakter” heeft, zijn de volgende tips het bestuderen waard.
Hou rekening met de emotionele intensiteit van je kind.
Tips voor omgang hoogbegaafd kind
(oftewel hoe vermijd je redetwisten met je hoogbegaafde kind)
1 – Maak duidelijke regels en maak die regels duidelijk
Wanneer je te maken hebt met een kleine advocaat, moet je gaan denken als een advocaat. Voorkom ‘mazen’: als ze willen kunnen hoogbegaafde kinderen elk gaatje en elke onduidelijkheid vinden in elke regel. Bijvoorbeeld, wanneer je tegen je kind zegt dat het bedtijd is en je ziet later dat hij speelt – in bed – heeft je kind een ‘gat in de wet’ gevonden waardoor een straf niet eerlijk zou zijn. Je hebt namelijk niet gezegd dat hij niet kon spelen, je hebt alleen gezegd dat het bedtijd was. Je kind moet vooraf weten wat het betekent als je zegt: het is bedtijd.
2 – Duidelijke consequenties
Maak duidelijk dat het overtreden van de regels consequenties heeft en welke dat zijn: een hoogbegaafd kind kan toegeven dat hij een regel heeft overtreden, maar wil nogal eens redetwisten over de consequentie. Hij kan denken dat de regel of de consequentie niet eerlijk is en bij hoogbegaafde kinderen zijn eerlijkheidskwesties niet simpelweg debatkwesties. Ze hebben vaak een diepgeworteld rechtvaardigheidsgevoel. Er zullen minder discussies ontstaan wanneer de consequenties vanaf het begin duidelijk zijn.
3 – Vermijd onderhandelingen
Sommige hoogbegaafde kinderen kunnen hun zaak zo goed bepleiten dat de ouders capituleren en gaan onderhandelen over een nieuwe consequentie. Onderhandelen nadat een regel is geschonden is bijna net zo verkeerd als schrappen van consequenties. Zelfs als je het eigenlijk eens bent met de bezwaren van je kind is het toch beter voet bij stuk te houden. Onderhandelingen over de gevolgen moeten plaatsvinden vóórdat een regel is geschonden, niet erna. Dat betekent dat wanneer je kind het niet eens is met een regel of de consequentie hij of zij dit had moeten melden toen de regel werd ingesteld. Dit is weer een reden om regels en consequenties vast te stellen: het schept vanaf het begin duidelijkheid.
4 – Praat niet terug
Je raakt al heel snel verwikkeld in een debat. Ouders van hoogbegaafde kinderen worden van tijd tot tijd volledig verrast door het vermogen van hun jonge kind om te redetwisten en kloppende, logische argumenten aan te dragen. Soms zijn ouders dan geneigd alle vragen van hun kind te willen beantwoorden, bijvoorbeeld: “Waarom zou ik naar bed moeten voordat het donker is, als…?” Hoe verleidelijk het ook is de discussie aan te gaan: dit is het moment om je kind duidelijk te maken dat er momenten zijn om te discussiëren en momenten om te luisteren en dat dit nou net zo’n moment is om te luisteren. Dit zal aanvankelijk best enig gemor opleveren, maar dat zal bij elke volgende keer afnemen.
5 – Consequentie op consequentie
Verhoog de gevolgen als je kind niet van ophouden weet en blijft redetwisten: geef je kind eerst een kans om te stoppen door hem één waarschuwing te geven. Zo zou je kunnen zeggen: “Als je nog een keer tegenspreekt kun je vanavond niet naar de Mythbusters kijken.” Wanneer je kind blijft tegenspreken, laat hem dan weten dat hij voor vanavond het programma niet mag zien en dat wanneer hij blijft tegenspreken hij morgen ook niet mag kijken. Hoogbegaafde kinderen zijn slim genoeg om te weten dat ze dan moeten stoppen met tegenspreken.
6 – Blijf rustig
Na een drukke werkdag ben je moe en misschien geïrriteerd. Op zo’n moment is het soms moeilijk niet boos te worden als het “weer eens zover is”. Toch moet je jezelf dwingen om kalm te blijven en je ongezeglijke kind met een zekere onverstoorbaarheid tegemoet treden. Kap onwenselijke discussies vriendelijk maar beslist af, waarschuw voor de consequenties bij niet luisteren en pas – indien nodig – de afgesproken consequentie toe met diezelfde onverstoorbaarheid. Naarmate dit gedrag je natuurlijker afgaat, zal je kind er beter op reageren. Dit zal overigens ook de vrede in het huis bevorderen.
7 – Wees consistent
Blijf bij de afgesproken consequenties: het helpt niet om iets te verbieden als het alleen bij woorden blijft. De volgende keer zal je kind doorgaan met tegensputteren ongeacht alle waarschuwingen, omdat hij toch al weet dat je waarschuwing niet veel betekent. Hoogbegaafde kinderen registreren de zwakke plek feilloos en zullen die uitbuiten. Niet omdat ze van nature boosaardig zijn, maar omdat ze zoals alle kinderen graag willen weten waar de grenzen liggen. Des te eerder jij die grenzen duidelijk maakt, des te beter dat is voor jou én je kind (een kind dat precies weet waar hij aan toe is, voelt zich veilig – kinderen vinden hun vrijheid door de beperkingen daarvan in kaart te brengen).
8 – “Naar redelijkheid en billijkheid”
De consequenties moeten redelijk en uitvoerbaar zijn: het heeft weinig zin om aan een vierjarige te vertellen dat hij de komende drie maanden geen vriendjes mag vragen. Dat is veel te lang, ervan uitgaande dat jij het zolang kunt afdwingen. Hoogbegaafde kinderen kunnen meestal wel een andere bezigheid vinden die de “verboden” bezigheid gedurende de strafperiode vervangt, waardoor de straf zinloos wordt.
Goede tips, maar voor mijn kind is het al te laat!
Als deze tips al op jonge leeftijd door de ouders worden toegepast, zal dat redelijk pijnloos gaan. Maar ook wanneer het kind al ouder is, kunnen ze nog steeds worden ingevoerd; het duurt alleen iets langer voor jij en je kind er profijt van hebben. Consistentie is het sleutelwoord. Wanneer je toegeeft en begint te argumenteren moet je weer bij het begin beginnen. Als je toegeeft versterk je het idee dat je kind al had, namelijk dat tegenspreken werkt!
Geniet alsjeblieft van het redenatietalent van je kind. Maar stuur dat talent, zodat het niet je gezinsleven domineert en zodat je kind het uiteindelijk effectief kan gebruiken.
Persoonlijk advies en coaching hoogbegaafde kinderen
Inmiddels heb je vast al ondervonden dat hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen anders zijn dan ‘normale’ kinderen. Je hebt te maken met uitdagingen waar je niet eens aan gedacht had dat ze op je pad zouden komen. Wellicht vindt zelfs de leerkracht het lastig om jouw kind de aandacht te geven die het nodig heeft. Inmiddels heb ik honderden ouders begeleid met het ontwikkelen van een helder doel in de opvoeding of het onderwijs van hun hoogbegaafde kind(eren). Kun je wel wat hulp en advies gebruiken, schroom dan niet om contact met me op te nemen of bekijk de diensten die wij aanbieden.