Is je kind ongelukkig? Voel je je wanhopig? Heb je het gevoel dat je moet leuren met je kind om redelijk goed onderwijs te krijgen? Wordt je kind ontmoedigd om te leren? Wordt er tegen je gezegd: “Nee, mevrouw, we beginnen nog niet met lezen en rekenen, eerst lekker vier jaar spelen.” Loop je regelmatig tegen een muur op?

Veel ouders van hoogbegaafde kinderen wel. Zij hebben een kind, van laten we zeggen 5 jaar, dat vier keer zo snel leert als zijn klasgenoten, dat in groep 1 al toe is aan de leerstof van groep 3 en 4, dat heel creatief en vindingrijk is, dat een woordenschat heeft van een 10-jarige, dat de algemene ontwikkeling heeft van een 12-jarige en het enthousiasme van een 4-jarige. Het is een kind dat een toekomstige (spirituele) leider zou kunnen zijn of een geweldige musicus of een vooraanstaande econoom. Maar nee, omdat zijn leerkrachten hebben besloten dat hij met de rest mee moet doen, is de kans aanwezig dat hij het niet zal worden.

Muur

Ik ken genoeg kinderen waar zoveel potentie in zit dat ik er duizelig van word. Zij weten zoveel, hebben zich in hun korte leven al zoveel eigen gemaakt en hebben zoveel inzichten en creativiteit in zich! Mensen met weinig kennis over hoogbegaafdheid liggen daar waarschijnlijk niet wakker van, omdat ze zich niet bewust zijn van een mogelijk persoonlijk drama als zo’n kind geen adequate begeleiding krijgt, als je hem niet laat zien wat er in de wereld te koop is, als je zijn ontwikkeling niet volgt.

Denk je dat ik overdrijf?  Je hoeft je alleen maar te verdiepen in een aantal van de levens van hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen om te zien dat het regelmatig zo is. Dat het onderwijssysteem hen te gronde richt en dat ouders tegen een muur oplopen.

Een meisje uit groep 5

Wat doe je met een meisje dat in groep 5 zit en rekent op de brugklasniveau en creatief genoeg is om zelf wiskundige problemen en oplossingen te bedenken? Wat doe je met een kind dat 6 jaar is en klaar met de basisschool? Let op: niet gedwongen, maar omdat het kind zelf wilde leren en daarmee is doorgegaan. Wat doe je met deze kinderen? Dat meisje in groep 5 wordt tegengehouden, dat meisje van 6 dat nu in groep 8 zit niet. En het gaat niet alleen om het leren van de basisstof, daar gaat het eigenlijk helemaal niet over. Het gaat er om dat je mag zijn wie je bent. Met alles wat er bij hoort : snelheid van leren, intensiteit, gevoeligheid, empathie, creativiteit… Laat me proberen uit te leggen wat een mogelijk scenario voor het meisje in groep 5 kan zijn:

  • Ze voelt zich niet erkend, men ziet niet wie ze is.
  • Ze past zich aan omdat de intern begeleider tijdens hun gesprekken een bepaalde houding verwacht.
  • Ze weet hoe ze zich moet gedragen en hoe ze een ‘braaf’ meisje moet zijn.
  • Ze zit in een groep die met geen mogelijkheid ontwikkelingsgelijken kunnen zijn.
  • Zij past zich de hele dag aan aan mensen van wie het IQ minimaal 50 punten lager ligt, ze zit voor haar gevoel tussen zwakzinnigen (het gemiddelde IQ van een volwassene ligt rond 100; personen met een IQ van 50-70 worden als ‘licht zwakzinnig’ aangemerkt).
  • Ze wordt tegengehouden in haar ontwikkeling en enthousiasme.
  • Ze kan één schooljaar in 3 maanden leren, maar wacht 10 maanden (en brengt dus 3 schooljaren door met wachten).
  • Zij verstopt zich achter een masker van middelmatigheid, want dat is gewenst/normaal.
  • Zij verandert haar houding en berust in haar lot óf ze verzet zich hevig en wordt opstandig. In beide gevallen krijgt ze buikpijn, hoofdpijn of andere klachten.
  • Er is geen uitweg, ze heeft het gevoel in een val te zitten, ze kan niet vluchten want dan is ze ongehoorzaam.
  • Haar ouders proberen haar te redden, maar zitten verstrikt in het systeem.

Emotioneel, spiritueel, menselijk

Er wordt te veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van cognitie. Hoogbegaafde kinderen hebben dat al, daar zijn ze mee geboren. Ze moeten natuurlijk vaardigheden oefenen om hun potentieel te gebruiken, maar wat daar zeker ook bij hoort en meestal genegeerd wordt, is de emotionele ontwikkeling, ontwikkeling van het bewustzijn en menselijkheid. Er zijn weinig hoogbegaafde kinderen die het spiegelen in menselijkheid ervaren. Ze kunnen zich niet relateren tot de wereld om hen heen, omdat ze de ruimte niet voelen om dat te doen. Ze voelen zich beperkt, opgesloten. Ze leren niet op een effectieve manier met hun gedachten om te gaan, zodat ze angstig, in zichzelf gekeerd en getraumatiseerd worden.

Ik ben mij ervan bewust dat leerkrachten op een basisschool geen juiste begeleiding kunnen bieden. Daartoe zijn ze niet geschoold en ze hebben er geen tijd voor. Toch is het belangrijk te beseffen dat hoogbegaafde en zeker uitzonderlijk begaafde kinderen – naast maatwerk in het onderwijs – counseling nodig hebben om te leren omgaan met hun anders zijn. Er moet niet alleen aandacht zijn voor onderwijsaanpassing maar ook voor maatwerk in de persoonlijke ontwikkeling.

Een persoonlijke tragedie…

We weten genoeg over hoogbegaafdheid, hoor ik regelmatig op een school. “Nou, ik heb een cursus gevolgd, ik weet er ook wat van.” Wat voor een houding van een leerkracht is dit? Betekent het dat je na een cursus genoeg informatie hebt en je referentiekader groot genoeg is om verstrekkende besluiten over mensenlevens te nemen?

Probeer niet je gelijk te halen, probeer niet met de gekleurde blik van je ‘kennis’ naar een kind te kijken, maar laat je informeren en leef je in. Je beslist over mensenlevens, je kunt een kind maken of breken.

Het lijkt erop dat sommige mensen in het onderwijs – een plek waar vragen stellen, breed leren, twijfelen aan bestaande kennis en nadenken over nieuwe kennis, de basis zou moeten zijn – genoegen nemen met een cursus en dan besluiten: ik weet genoeg. Weten we genoeg over natuurkunde? Weten we genoeg over wiskunde? Weten we genoeg over de medische wetenschap en het bestrijden van bijvoorbeeld kanker? Weten we genoeg over het heelal? Nemen we genoegen met een cursus?

Je weet nooit genoeg. Dat mag nooit je uitgangspunt zijn. Dan ben je geen goede leraar.

Als je je de vrijheid gunt om te beseffen dat je niet alles weet, als je je de vrijheid gunt om vragen te stellen en je te informeren, als je durft aan te geven dat je het niet alleen kunt, dán kun je misschien hoogbegaafde kinderen leren zien en hen helpen.

Lees ook dit artikel over de wetgeving.