Misschien denk je: wat een rare vraag. Je verwacht over hoogbegaafde kinderen te lezen en het gaat over het vinden van een chirurg. Maar er zijn veel paralellen. Op dit moment wordt er veel gesleuteld aan hoogbegaafde leerlingen op scholen. Veel leerkrachten zoeken met de beste bedoelingen naar oplossingen, die zijn gebaseerd op hun manier van denken en op hun kennis. Ze hebben weleens iets gehoord over hoogbegaafdheid, zoals dat versnellen niet goed is omdat er ooit iemand versneld is geweest en dat was niet goed gegaan. Of ze denken dat je voorzichtig moet zijn met het schrappen van herhaling omdat je dan hiaten zou krijgen. Of ze vinden dat de hoogbegaafde leerling in hun klas vooral moet leren samenwerken met anderen omdat hij later in de maatschappij ook met verschillende soorten mensen moet samenwerken. Het zijn goede overwegingen, gebaseerd op de persoonlijke kennis en ervaring van de leerkracht.

Te weinig kennis over hoogbegaafdheid

Dat een leerkracht, die (statistisch gezien) een of twee leerlingen per schooljaar in zijn klas treft niet veel ervaring kan hebben met hoogbegaafde kinderen, is te begrijpen. Wat ik zo angstig vind, is dat er ook hoogbegaafdenscholen zijn die te weinig weten over hoogbegaafdheid. Ook daar heersen dezelfde overtuigingen als die ik hierboven schetste, ook daar weet men niet veel over versnellen en ook daar worden leerlingen op leeftijd gegroepeerd en niet op hun ontwikkeling. Er is nog te weinig kennis over hoogbegaafdheid in het onderwijs om verantwoord hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen te kunnen begeleiden en onderwijzen. In alle lagen van het onderwijs kom ik mensen tegen die of met hoogbegaafde leerlingen werken of er iets over te zeggen hebben en die er te weinig vanaf weten.

Een chirurg nodig

En nu over de titel: wat doe je als je een chirurg nodig hebt? Je zoekt naar de best mogelijke chirurg die je met jouw probleem kan helpen. Maar stel je voor dat je naar het ziekenhuis zou komen met een blindedarmontsteking. Je hebt veel pijn, je hebt koorts en je wilt snel geholpen worden. De baliemedewerkster zegt vriendelijk dat je even moet wachten, ze kijkt wie je kan helpen. Even later komt er een meneer aanlopen. Jij bent heel blij. Het gaat ongeveer zo:

 “Oh, gelukkig bent u er. Kunt u mij helpen? Ik heb zoveel pijn!”

“Ja, ik ga kijken wat ik kan doen”, zegt die meneer en vervolgt “ik heb een training gehad van twee dagen, dit moet lukken.”

“Een training van twee dagen?”, roep jij uit “dat is toch niet genoeg?”

“Rustig aan, ik weet heus genoeg over chirurgie, we zijn er hier mee bezig in het ziekenhuis.”

Ik kan me voorstellen dat je in dit geval erg zenuwachtig wordt, dat je naar buiten rent op zoek naar een taxi en een ziekenhuis waar wél een specialist aanwezig is die je kan opereren. Als je in dit ziekenhuis blijft, zal je het waarschijnlijk niet overleven.

Voor zover duidelijk. Je zoekt een chirurg, een specialist die precies weet wat je mankeert en hoe je geholpen kunt worden. Mensen die zeggen: “Ik heb ook weleens iemand met een blindedarmontsteking gezien.” en die je willen opereren, daar blijf je vanaf. Dat klink logisch, toch?

Waarom klinkt het OOK logisch als leerkrachten DENKEN dat ze genoeg van hoogbegaafdheid afweten om een hoogbegaafde leerling te kunnen begeleiden? En het wordt gewoon toegestaan. Ze sleutelen ook aan mensen, net als die dokter zonder juiste opleiding.

Wij weten precies wat we moeten doen

Ouders doen hun best om de juiste chirurg te vinden en komen in de problemen met leerplichtambtenaren en schoolbesturen. Het onderwijssysteem klopt niet. Het is in Nederland zo ingericht dat hoogbegaafde kinderen, ook al verschillen ze 40, 60 of 100 IQ van het gemiddelde, mee moeten doen in het onderwijssysteem, ontworpen voor kinderen met 70-110 IQ. Een systeem dat te weinig chirurgen heeft, maar dat is niet het ergste. Het ergste is, dat men ervan overtuigd is dat ze die wél hebben. Er zijn veel leerkrachten die met heel goede bedoelingen aan hoogbegaafde kinderen sleutelen, niet beseffend welke schade ze aanrichten. Dat komt door het gebrek aan kennis en ervaring.

Onwetendheid is een zegen

Dat is logisch. Waar ik mij enorm over verbaas is dat met deze goede bedoelingen en het gebrek aan kennis mensenlevens worden misvormd. Onwetendheid is een zegen, wordt gezegd. In het Nederlandse onderwijssysteem lijkt het tot een motto te zijn verheven. Ze weten het niet, ze willen niet weten dat ze het niet weten en ze zijn niet bereid naar mensen te luisteren die het wel weten. Hoe kun je met deze ‘ik weet het al’-houding kinderen leren te leren? Hoe kun je enthousiasme voor leren overbrengen als je zelf denkt dat je het al weet? Hoe kun je 21ste eeuw skills leren aan kinderen? Hoe kun je nieuwsgierigheid en life long learning stimuleren als je het zelf niet doet?

Taak van ouders

Heel soms zijn er ouders die op staan en zeggen: “Genoeg is genoeg, ik zoek een chirurg. Ik laat jullie niet in mijn kind snijden. Jullie weten er te weinig vanaf.” Deze ouders krijgen een heel zwaar leven. Ze worden bestookt door de directie, door het schoolbestuur, door de leerplichtambtenaar, door een schoolpsycholoog, door Veilig Thuis. Ze worden vaak gezien als ouders die hun kind verwennen en niet goed opvoeden. Waarom? Omdat ze er zijn VOOR HUN KIND en doen wat van hen door de wet geëist wordt*).

Wie gaat tegen de leerkrachten zeggen: “Stop! Je weet niet genoeg van hoogbegaafdheid, we moeten er een chirurg bij halen. We kunnen niet zomaar aanrommelen want het kost mensenlevens.” Niemand zegt het nu, omdat er het besef heerst dat hoogbegaafde kinderen gewoon kinderen zijn die iets beter kunnen leren dan de rest. Het is een algemene opvatting dat hoogbegaafde leerlingen excellente leerlingen zijn en men verwacht dat ze excelleren op school.

Excelleren is bijna onmogelijk

Maar ik zal je vertellen, het is haast onmogelijk voor een hoogbegaafde leerling (en zeker voor een uitzonderlijk begaafde leerling) om te excelleren op school. Ze zijn er, maar ze doen zichzelf zoveel geweld aan om ‘het goed te doen’ dat ze zichzelf volledig verliezen. De hoogbegaafde A-scoorders weten niet wat ze werkelijk kunnen en wat hun werkelijke passie is. Ze doen alleen wat van hen verwacht wordt. Het is een kunstje, het is niet zichzelf ontdekken. Het is een grote misvatting dat excellent onderwijs synoniem is aan onderwijs aan hoogbegaafden. Excellent onderwijs betekent eigenlijk dat een leerling precies doet wat van hem verwacht wordt. En dat is juist niet wat goed is voor hoogbegaafde leerlingen. Het doet mij denken aan de film van Paul Verhoeven, de Starship Troopers. Dat is wat het onderwijssysteem wil – excellente leerlingen die de school uit marcheren en die geweldig gevonden worden omdat ze allemaal hetzelfde zijn.

Ik raad leerkrachten, interne begeleiders, directeuren, beleidsmakers, leerplichtambtenaren, jeugdhulpverleners aan om zich óf te verdiepen in hoogbegaafdheid (voordat ze zelf gaan opereren) óf een specialist inschakelen die er genoeg vanaf weet. Want als je zelf een chirurg nodig hebt, laat je de verpleegster ook niet in je snijden. Anders vallen er doden.

*) Artikel 247 boek 1 BW Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht van de ouder zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. Onder verzorging en opvoeding worden mede verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vernederende behandeling toe.

 

Bereid je goed voor op gesprekken met leerkrachten en bestuurders. Verdiep je eerst in de behoeftes van je hoogbegaafde kind, zodat je het gesprek goed kunt onderbouwen. Lees hiervoor het boek Intens, authentiek en vrij.

intens authentiek en vrij