Ik begin met een praktijkvoorbeeld:

De moeder van Marijn belt mij op en vertelt nogal in paniek dat de school eindelijk heeft besloten haar zoon verrijkingsmateriaal te geven, maar dat het na twee weken weer afgelopen is. Marijn mocht werken aan Kien (verrijking voor rekenen), want de school zag ook wel dat hij goed was in rekenen. Ze twijfelden lang met het geven van verrijking, omdat Marijn traag werkte en kon zich niet goed concentreren. Dan eindelijk na weken onderhandelen mocht hij toch met Kien werken. De juf zette hem aan het einde van de klas, want daar kon hij rustig werken. Hij zat aan zijn tafeltje en kwam niet tot werken. De juf keek naar hem, moedigde hem aan om door te gaan, gaf zelfs een tijdslimiet, maar niets werkte. Marijn bleef zitten, maakte slordig een paar opdrachten en zat weer. Toen heeft de juf besloten deze actie te staken en Kien bij Marijn weg te halen. Hij moest eerst zijn werkhouding verbeteren en dan pas zou ze weer kijken of hij toe was aan verrijking.

Wat is hier nou aan de hand? Er zijn twee belangrijke punten: de leerkracht heeft zich er niet van overtuigd dat Kien de juiste verrijking voor Marijn was én ze heeft niet beoordeeld of hij over voldoende vaardigheden beschikte om zelfstandig aan een volledig nieuw (en moeilijk) werk te kunnen beginnen. Ik hoor heel regelmatig leerkrachten zeggen dat hoogbegaafde kinderen niet tot werken komen, dat ze niet dit of dat kunnen. De woorden executieve functies worden vaak genoemd. Verwachten leerkrachten dat kinderen al de executieve functies beheersen? Dat is een misvatting! Natuurlijk zijn er hoogbegaafde kinderen die zich er toe kunnen zetten om aan een taak te beginnen en die het zelfs goed afmaken. Maar dat kan niet iedereen.

Heb je overzicht?

Er worden in totaal elf executieve functies beschreven. Wie van de leerkrachten of ouders weet welke dat zijn en wie heeft in kaart gebracht welke van deze functies door welke leerling nog geoefend moeten worden en hoe? Dat laatste ontbreekt altijd: welke functies en hoe te oefenen.

Wat zijn executieve functies eigenlijk?

Peg Dawson legt het zo uit: “Executieve functies is een begrip uit de neurowetenschap. Het zijn vaardigheden die je nodig hebt om taken uit te voeren. Als je een glas melk pakt, moet je een glas klaarzetten, melk uit de koelkast pakken, de impuls onderdrukken om limonade te pakken en de teleurstelling verdragen als de melk op is. Dit soort vaardigheden worden gestuurd door de prefrontale cortex, het voorste deel van de hersenen. De ontwikkeling van de prefrontale cortex gaat door tot je vijfentwintigste jaar. Dus ook de ontwikkeling van de executieve functies en de mogelijkheden deze ontwikkeling te beïnvloeden.”

Zelfstandig werken

Ik ken scholen die verwachten dat een kleuter zelfstandig kan werken. Dat betekent bijvoorbeeld: op een gezette tijd een werkblad of iets als Loco pakken, nadenken over wat van hem eigenlijk verwacht wordt, de nodige materialen erbij zoeken, bedenken wat je eerst moet doen en wat daarna, tussentijds evalueren of je goed bezig bent, de taak volbrengen, aan de juf laten zien wat je gedaan hebt en vervolgens weer opruimen. Ik ken ook scholen die een kleuter niet willen versnellen (ook al leest dit kind bijvoorbeeld) omdat het niet zelfstandig kan werken! Er zijn zoveel onderzoeken over de ontwikkeling van hersenen en er wordt zoveel geschreven over het belang van executieve functies, maar het lijkt alsof scholen geen plan hebben hoe deze functies geoefend moeten worden en wanneer. Er wordt verwacht dat kinderen er goed in zijn, zomaar, ineens.

Hoogbegaafd en zwakkere executieve functies?

Ouders in mijn praktijk geven regelmatig aan dat de school vindt dat hun kind dan wel heel slim is, maar toch moeite heeft met bepaalde vaardigheden. Een jongen in mijn praktijk is 6 jaar oud, leert scheikunde op 2 VWO niveau en hangt zijn jas niet goed op. Wat doe je? Het is een misvatting dat bij intelligente kinderen ook hun vaardigheden goed ontwikkeld moeten zijn. Het woord vaardigheden zegt het al: je moet iets oefenen, je moet beter worden. Iemand moet je het voordoen en je aanmoedigen om door te zetten bij het oefenen. Net als fietsen bijvoorbeeld. Daar verwacht je toch ook niet dat een kind het meteen kan? Het feit dat hoogbegaafde kinderen grote cognitieve capaciteiten hebben, betekent niet dat ze alles moeten kunnen. Dat werkt alleen de zo gevreesde vaste mindset in de hand.

Vaardigheden eerder nodig

Hoogbegaafde kinderen hebben verschillende vaardigheden veel eerder nodig dan andere kinderen:  als ze bijvoorbeeld versneld worden of als ze met andere (verrijkings)materialen werken. Ze moeten dus eerder deze vaardigheden aanleren. Ze hebben iemand nodig die hen vertelt wat ze nodig hebben en hoe ze iets moeten doen. Zo kan een hoogbegaafd kind van 8 dat al in groep 6 zit zelfstandig moeten werken aan een project. Bij dit project heeft het kind nodig: een mindmap maken, plannen, organiseren van taken, verzamelen van informatie, timemanagement, flexibiliteit om je planning aan te passen, nadenken of je goed bezig bent, kunnen overleggen en nog veel meer. Deze vaardigheden heeft een leeftijdgenoot in groep 5 misschien nog helemaal niet nodig. Daarom is het belangrijk dat ouders van hoogbegaafde kinderen weten welke executieve functies er zijn en hoe deze geleerd kunnen worden.

intens authentiek en vrij

Maatwerk in het onderwijs voor uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen

Uitzonderlijke begaafdheid gaat niet over. Het beïnvloedt de ontwikkeling vanaf de geboorte tot op hoge leeftijd. IEKU specialiseert zich in persoonlijk advies en coaching voor ouders en leerkrachten van hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen. De specifieke uitdagingen die bij het opvoeden en les geven van deze kinderen komt kijken zijn goed te handelen. Mits je over de juiste tools en inzichten beschikt. We helpen heldere doelen te stellen voor onderwijs en opvoeding. Dit doen we veelal door middel van het leveren van maatwerk in het onderwijs, persoonlijke coaching en intelligentie onderzoeken.

Bekijk ons complete aanbod omtrent hoogbegaafdheid >