Vanaf het moment dat ik over hoogbegaafde baby’s schreef op mijn site krijg ik regelmatig vragen over peuters en kleuters. Ouders willen weten hoe ze kunnen herkennen of hun kind hoogbegaafd is en wat ze kunnen doen om hem of haar bezig te houden.
Ouders van hoogbegaafde peuters en kleuters maken zich vaak zorgen dat hun kind zich verveelt of gaat vervelen en vragen zich af wat te doen. Hoogbegaafde peuters zijn redelijk gemakkelijk uit te dagen en bezig te houden. Het vergt alleen enige voorbereiding van jou als ouder.
Taal, letters en lezen
Sommige hoogbegaafde kinderen houden van taal, in het bijzonder verbaal begaafde kinderen (met sterke taalvaardigheden, ze lopen ver voor in taalontwikkeling en scoren goed op taaltests en algemene tests). Het is eenvoudig deze kinderen te herkennen omdat ze vaak gefascineerd zijn door letters en woorden, bijvoorbeeld steeds voorgelezen willen worden of zichzelf leren lezen. Maar ook kinderen die niet geobsedeerd zijn door taal vinden het misschien leuk om dit gebied te verkennen. Magneetletters op de koelkast, sponsletters voor het bad, alfabetpuzzels en boeken – allemaal geweldige dingen om in huis te hebben, vooral voor peuters die nog niets weten van alfabet of lezen. Je kunt ook CD’s of DVD’s gebruiken waarin het alfabet geoefend wordt, zoals van Sesamstraat.
Cijfers en rekenen
Terwijl sommige kinderen gek zijn op letters, houden andere wiskundig getalenteerde kinderen (hebben sterk aanwezige wiskundige vaardigheden, zijn beter in ruimtelijk, non-verbaal redeneren, snelheid en geheugen zijn beter dan verbaal getalenteerde kinderen) van cijfers en simpele rekenkundige problemen. Wederom: ook kinderen die niet wiskundig begaafd zijn vinden dit leuk. Magneet- en sponscijfers, puzzels en boeken zijn goede leermiddelen.
Wetenschap omtrent uitdagen hoogbegaafde peuter
Het verkennen van de wereld van wetenschap biedt veel mogelijkheden voor verrijking, leren en intellectuele stimulans, voornamelijk als je alle onderdelen van het wetenschap betrekt: biologie, plantenkunde, astronomie, natuurkunde, scheikunde en zo voort. Soms vergeten ouders dat elk van deze gebieden eenvoudige principes heeft die zelfs voor peuters en kleuters begrijpelijk zijn en leuk om te doen. Zwaartekracht is bijvoorbeeld een geschikt onderwerp. Om je kind aan het denken te zetten, hoef je eigenlijk niet veel meer te doen dan vragen te stellen, zoals “Wat doet een bal als je hem in de lucht gooit?” of “Wat is het verschil tussen water en zand?” (water is nat en zand niet), “Hoe voelt het om water of zand in je schoenen te hebben?”
Plantenkunde kun je leren kennen met natuurwandelingen. Astronomie is eenvoudig te verkennen door het kijken naar de maan en sterren, in het bijzonder tijdens dagen wanneer je veranderingen aan de sterrenhemel kunt waarnemen. Scheikunde is ook simpel – bak een brood of cake en praat over de veranderingen die door het bakproces veroorzaakt worden. Of maak ijsklontjes die je vervolgens laat smelten. Ouders hoeven niet alle antwoorden te hebben, ze hebben wel de vragen nodig.
Er zijn talloze kijkboeken, ook voor de allerkleinsten, die je als verrijking voor en met je kind kunt gebruiken.
Kunst
Mensen denken vaak eerst aan academische onderwerpen als je het over hoogbegaafde kinderen hebt en vergeten daarbij andere voor de hand liggende gebieden die verkend kunnen worden. Kunst is er daar een van. Ouders kunnen het niveau van kleurplaten overstijgen door hun kind te helpen andere kanten van kunst te leren kennen. Waterverf bijvoorbeeld, temperaverf waarmee je kwasten van verschillende grootte kunt gebruiken. Schilderen en plakken, collages maken, beschilderen van voorwerpen.
Hobbywinkels zijn geweldige plekken waar je ideeën kunt opdoen. Constructiepapier, lijm, veren, koord en nog veel meer dat gelijmd of geplakt kan worden kan gebruikt worden voor het maken van kunststukken. Je kunt ook meer onconventionele materialen gebruiken zoals macaroni, bloemen, bladeren, takjes e.d. De sleutel is dat het kind creatief mag zijn. Je kunt ook ideeën opdoen in boeken uit de bibliotheek.
Muziek
Muziek is ook zo’n niet academisch gebied waaraan niet meteen gedacht wordt. Je hebt alleen een radio of een CD/mp3 speler nodig en wat potten, pannen, deksels, houten lepels….. Ook klassieke muziek kun je luisteren! Ik kan mij nu nog herinneren hoe ik als vijfjarige met mijn moeder in de woonkamer naar de Italiaanse capriccio van Tsjaikovski zat te luisteren. Wanneer je kind het interessant vindt kun je zelfs kunst met muziek combineren door muziekinstrumenten te maken. Bovendien kun je speelgoedinstrumenten kopen of lenen. Koop niet te veel, want het gaat ook snel weer vervelen!
Als kinderen ouder worden kan het moeilijker worden hen thuis bezig te houden, maar tijdens deze eerste jaren is het nog vrij eenvoudig. Het is normaal gesproken niet nodig om echte muzieklessen te volgen voor hoogbegaafde peuters en kleuters. Meestal hebben ze alleen de uitdaging nodig van het verkennen van nieuwe onderwerpen, het in aanraking komen met nieuwe gebieden. Als je die uitdagen thuis kunt bieden, hou je ze niet alleen bezig, maar help je ze ook hun interessegebieden te ontdekken. Kinderen die bijvoorbeeld nooit in aanraking zijn geweest met astronomie kunnen niet weten of ze het leuk vinden.
Belangrijk: maak je geen zorgen dat je je kind overbelast! Het geeft zelf wel aan dat het er genoeg van heeft. Zolang je je kind niet dwingt iets te leren, maar je beperkt tot aanbieden, is er van overbelasten geen sprake (maar bereid je er wel op voor dat jij er regelmatig genoeg van zult hebben, ver voor je kind zover is).
Begeleiding bij hoogbegaafde kinderen
Inmiddels heb je vast al ondervonden dat hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen anders zijn dan ‘normale’ kinderen. Je hebt te maken met uitdagingen waar je niet eens aan gedacht had dat ze op je pad zouden komen. Wellicht vindt zelfs de leerkracht het lastig om jouw kind de aandacht te geven die het nodig heeft. Inmiddels heb ik honderden ouders begeleid met het ontwikkelen van een helder doel in de opvoeding of het onderwijs van hun hoogbegaafde kind(eren). Kun je wel wat hulp en advies gebruiken, schroom dan niet om contact met me op te nemen of bekijk de diensten die wij aanbieden.
Dag Renata!
Als classica en illustrator heb ik een gratis (voorlees)verhalensite gemaakt, omdat ik me zorgen maakte om de teruggang in de algehele geletterdheid. Misschien kunnen mijn verhaaltjes een aanvulling zijn op uw genoemde verrijkingsmateriaal voor hoogbegaafde kleuters?
Bijvoorbeeld op booxalive.nl/mini
Hartelijkste groet,
Magda van Tilburg
Beste Everdina, bedankt voor je bericht. Een IQ test is een momentopname en laat niet altijd zien wat een kind werkelijk kan. Als er geen klik is met de tester, als het kind al sociaal wenselijk gedrag vertoont, als het faalangstig is e.d. kan de testscore anders zijn. Je kunt een didactisch onderzoek overwegen om te kijken hoe groot haar cognitieve voorsprong is op schoolse vakken en vaardigheden (omschrijving op deze website onder Diensten).
Dat opgeven van je dochter kan te maken hebben met het feit dat ze niet gewend is te falen. Ze is gewend dat 9 van de 10 keer alles lukt en “vanzelf”gaat. Als het ineens moeilijker wordt, weet ze niet hoe ze daarmee om moet gaan. Een juiste onderwijsaanpassing is essentieel om de faalangst af te leren en niet nog verder te ontwikkelen.
Veel kinderen die bij mij in de praktijk komen zijn in de klas “gemiddeld”, ook dat is aanpassing. Als ze dan hier zijn laten ze ineens zien dat ze veel meer kunnen. Dat is dan een basis voor een gesprek op school. Als je een keer wilt overleggen over de situatie van je dochter kun je altijd een telefonische afspraak met mij maken (zie onder Contact). Hartelijke groeten en fijne vakantie! Renata
Beste Renate,
Je artikel maakt veel in mij los. Lastig al mijn gedachten onder woorden te brengen… Onze dochter van 5 lijkt enorm op haar hoogbegaafde broer. Onze dochter is kort geleden getest, uit de test kwam een IQ van 113. Op zich geen probleem maar mijn man en ik denken dat de test niet laten zien wat haar cognitieve capaciteit is.
Als peuter al kregen we opmerkingen van mensen over de gesprekken die ze voerde. ‘Wat een mooie mand heb jij, de bloemen zijn mooi, er zit een deksel op, dan wordt het niet nat als het regent, dat is handig.’
Ze zit in groep 2 en gaat na de vakantie naar groep 3. Ze lijkt tevreden en is vrolijk maar ik ben bang dat ze nu al onder presteert. Mogelijk doordat ze niet voldoende wordt uitgedaagd.
Thuis valt op dat ze al opgeeft bij de minste of geringste uitdaging. Een puzzeltje waarvan ik weet dat ze het kan, maakt ze niet, ’te moeilijk’ zegt ze dan of : ‘dat kan ik niet’. Ik stimuleer haar door een beloningssysteem waarbij ze een sticker mag plakken wanneer ze een puzzeltje (of een deel) afmaakt.
Ook wordt ze boos wanneer we haar vragen stellen, ze stampt dan boos op de vloer. Ze vindt het lastig uit haar woorden te komen. Soms gebruik ik haar lievelingsknuffel (die haar mammie noemt) en stel vragen via haar, dat gaat iets makkelijker, het lijkt of het dan niet fout kan zijn omdat ze meer weet dan de knuffel.
Toch voert ze ook hele gesprekken over dingen die ze leuk vindt en luistert ze aandachtig naar haar broer wanneer hij iets vertelt over, tja, over wat dan ook…
Kan het zijn dat ze omdat ze niet meer gewend is na te denken over opdrachten bij de minste of geringste uitdaging afhaakt? Dat ze daardoor ook bij de test lager heeft gescoord dan ze eigenlijk kan?
Begrijp me niet verkeerd, ik wil niet perse dat mijn jongste dochter hoogbegaafd is, ik denk wel dat ik als moeder van 3 kinderen waarvan er 2 hoogbegaafd zijn, in de gaten heb of mijn jongste kind laat zien wat het kan of dat ze dit niet doet.
De tips die je geeft in bovenstaand artikel zijn voor thuis heel fijn. We kunnen meer proberen met kunst, cultuur, wetenschap en meer. Ik heb veel gehad aan je artikel over onderpresteren. Ik wil het nog niet zo noemen bij een kind van 5 maar ik ben bang dat ik de realiteit onder ogen moet zien. Op school geeft de juf echter aan dat ze een gemiddelde leerling is. We hebben nog geen Cito scores van eind groep 2, hier wordt erg veel aan opgehangen terwijl ik denk dat het te veel een momentopname is en gekeken moet worden naar meer dan dat.
Groeten, Everdina
Hoi Esther, bedankt voor je reactie. Dat je de vragen niet altijd kunt beantwoorden is niet erg. Je zegt gewoon: weet ik niet, zoeken we op. En dan ga je samen op zoek naar de informatie. Zo leert je dochter ook belangrijke vaardigheden. Groeten, Renata
Bedankt voor je goede ideeën! Mijn oudste dochter (bijna 5) vindt het erg leuk om informatieboekjes op te zoeken in de bibliotheek. Soms is ze in haar hoofd ergens druk mee bezig, en helpt het haar om er wat over te lezen of te bekijken.
Het idee van natuurwandelingen vind ik erg leuk, dat gaan we zeker een keer doen in de vakantie. Misschien wat verschillende bloemen plukken, en thuis opplakken en opzoeken hoe de bloemen heten. Dat ze kan lezen is nu wel echt handig, want dan kan ze ook meer zelf tot zich nemen in plaats van dat ik de informatie op zoek. Daarbij vind ik persoonlijk de grootste uitdaging: waar haal ik de kennis vandaan? Haar vragen kan ik echt niet allemaal beantwoorden! De websites ga ik dus zeker bij langs, dat helpt altijd.
Groeten, Esther