Ja, dit hoor ik regelmatig van leerkrachten. En ouders horen het regelmatig van de leerkracht van hun kind. Ik krijg ook vaak de vraag: moet ik mijn hoogbegaafde kind op een sova- (SocialeVaardigheden) training sturen? Een gewone sova-training is over het algemeen niet eens geschikt voor een hoogbegaafd kind. De vraag die je je als eerste moet stellen is: heeft mijn kind inderdaad een training nodig?
Een veelgehoorde opvatting over sociale ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen is dat ze een problematische sociaal-emotionele ontwikkeling doormaken. Een andere veelgehoorde opvatting is dat hoogbegaafde kinderen sociaal-emotioneel achterlopen ten opzichte van hun leeftijdgenoten. Uit mijn ervaring kan ik zeggen dat deze kinderen vaak juist over uitstekende sociale vaardigheden beschikken en dat ze (extreem) empathisch zijn.
Om een en ander goed te kunnen begrijpen is het belangrijk de twee termen – sociaal en emotioneel – uit elkaar te halen. Het zijn geen synoniemen van elkaar, ze hebben met elkaar te maken. Bij de sociale ontwikkeling van kinderen horen vriendschapsverwachtingen, opvattingen over trouw en loyaliteit. Bij de emotionele ontwikkeling hoort de ontwikkeling van het zelfbeeld en het omgaan met verschillende gevoelens. Algemeen kan gesteld worden dat zowel de sociale als de emotionele ontwikkeling zich optimaal kan ontwikkelen wanneer het kind zich bevindt in een omgeving met ontwikkelingsgelijken.
Sociaal emotionele ontwikkeling hoogbegaafd kind
Hoogbegaafde kinderen zouden volgens onderzoeken sociale en/of emotionele problemen ontwikkelen. De meeste problemen komen echter naar boven drijven omdat hoogbegaafde kinderen niet in hun omgeving passen: ze hebben een gebrek aan ontwikkelingsgelijken, maar geen gebrek aan sociale vaardigheden. Dit betekent dat een belangrijke manier om aan een vriendschap te komen is je kind regelmatig om te laten gaan met zijn ontwikkelingsgelijken, dus andere hoogbegaafde kinderen. Gemiddeld begaafde kinderen van alle leeftijden kiezen over het algemeen vriendschappen met kinderen die hun interesses delen en waarmee ze overweg kunnen. Die behoefte hebben hoogbegaafde kinderen natuurlijk ook. Dit betekent dat versnellen cruciaal kan zijn – niet alleen voor de academische ontwikkeling maar ook voor sociale aansluiting.
Geen aansluiting
Ouders en leerkrachten ervaren het gebrek aan contact met leeftijdgenoten vaak als een probleem. Kinderen hebben immers vriendjes nodig! Maar eigenlijk is het een veel groter probleem dat het kind geen cognitief gelijken en gelijkgestemden om zich heen vindt. Het kind kan dus problemen hebben met zijn sociaal functioneren ten gevolge van de omgeving. Dit hoeft niet te betekenen dat het kind onhandig is en een sociale vaardighedentraining nodig heeft. Als het kind namelijk in een omgeving komt met ontwikkelingsgelijken, verdwijnen vaak de zgn. problemen vrijwel direct.
De sociale moeilijkheden kunnen zijn:
- Omdat deze kinderen vergevorderde taalontwikkeling en conceptuele vaardigheden hebben, zijn ze soms bazig tijdens het spel met anderen of willen de leiding nemen, wat niet altijd goed ontvangen wordt door de speelmaatjes.
- Hoogbegaafde kinderen houden vaak van moeilijke spelletjes die ze niet met andere kinderen kunnen delen. Dit kan tot een sociale isolatie leiden.
- Sommige hoogbegaafde kinderen verwachten van anderen dezelfde hoge prestaties als van zichzelf. Dat kunnen anderen te veeleisend vinden.
- Veel hoogbegaafde kinderen zoeken het gezelschap van volwassenen op als gelijkgestemden niet in de buurt zijn.
- Sommige hoogbegaafde kinderen worden gekleineerd in de klas waardoor ze het gevoel krijgen dat ze sociaal in de groep moeten passen. Zij gaan zich dan aanpassen aan de rest.
Het is onvermijdelijk dat wanneer je qua ontwikkeling “uit de pas loopt” in vergelijking met de meerderheid en verder geen ontwikkelingsgelijken kent, dit vroeg of laat tot sociale of emotionele problemen kan leiden. Ook wanneer het kind niet zichzelf of zijn hoogbegaafdheid begrijpt kan leiden tot onnodige verwarring en ongemak tijdens het opgroeien.
Wat kun je doen?
Behalve het zorgen voor contacten met ontwikkelingsgelijken, kun je de onderstaande tips gebruiken, zodat je kind beter zijn/haar sociale behoeften leert begrijpen:
- Hoogbegaafde kinderen voelen zich vaak onbegrepen en kennen weinig tot geen ontwikkelingsgelijken. Dit maakt dat ze erg leunen op hun ouders, in die mate dat ze behoorlijk angstig kunnen zijn bij afscheid. Een ondersteuning zal je kind het vertrouwen geven dat je weer terugkomt. Dat maakt een afscheid bij het kinderdagverblijf of in de kleuterklas gemakkelijker. Overigens kan het gebrek aan uitdaging ervoor zorgen dat problemen bij het afscheid nemen aanhouden (je kind wil niet in die saaie omgeving blijven, waar het niet begrepen wordt).
- Jouw kind heeft al vanaf zeer jonge leeftijd door dat het anders is. Je kunt al aan een jong kind uitleggen dat hij anders leert, dat hij veel meer kan onthouden dan zijn klasgenootjes, dat hij sneller antwoorden weet, dat hij veel meer kan verzinnen (een grotere fantasie) en dat hij misschien totaal andere interesses heeft.
- Het zelfvertrouwen van je kind moet niet afhankelijk zijn van de evaluaties van anderen (positieve of negatieve) maar van de voldoening die het krijgt door het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden. Je kind kan leren op zijn eigen kracht te vertrouwen.
- Je kunt aan je kind uitleggen dat het verschillende soorten vrienden of kennissen kan hebben: kennissen, kinderen waarmee je soms kunt spelen, oppervlakkige vrienden en echte vrienden.
- Je kind moet uitgelegd krijgen dat ook al heeft het goede sociale vaardigheden en redelijke contacten met klasgenoten, het waarschijnlijk moeilijk zal zijn een echte warme vriendschap te ontwikkelen met zijn leeftijdgenoten. Je minder aangetrokken voelen tot anderen is een onderdeel van het hoogbegaafd zijn en wanneer het kind zich om die reden zou willen aanpassen (door onderpresteren bijvoorbeeld) zou het al vrij snel merken dat dat ook geen voldoening brengt.
Uiteindelijk zullen hoogbegaafde kinderen ervaren dat hun leven wisselt tussen aan een kant proberen anderen aan te trekken omdat ze bang zijn voor eenzaamheid en aan de andere kant de anderen weg willen sturen omdat ze saai zijn geworden (Gross, 1993). Alleen zijn hoeft geen probleem te zijn, zolang de eenzaamheid zelfgekozen is. Eenzaamheid hoeft daarom niet altijd een signaal te zijn van een probleem.
Tot slot
Zeggen dat een hoogbegaafd kind niet sociaal vaardig zou zijn, is nogal kort door de bocht. Een hoogbegaafd kind moet zich dagelijks juist enorm aanpassen aan de klas en levert daarmee een geweldige prestatie! Als je het namelijk omdraait is het inzichtelijker voor een ander hoe geweldig deze prestatie is: probeer een gemiddeld intelligent kind jaar in jaar uit te laten functioneren in een klas met kinderen die 70 IQ of minder hebben. Hoe zou zo’n kind dan iedere dag thuiskomen?
Begeleiding bij hoogbegaafde kinderen
Inmiddels heb je vast al ondervonden dat hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen anders zijn dan ‘normale’ kinderen. Je hebt te maken met uitdagingen waar je niet eens aan gedacht had dat ze op je pad zouden komen. Wellicht vindt zelfs de leerkracht het lastig om jouw kind de aandacht te geven die het nodig heeft. Inmiddels heb ik honderden ouders begeleid met het ontwikkelen van een helder doel in de opvoeding of het onderwijs van hun hoogbegaafde kind(eren). Kun je wel wat hulp en advies gebruiken, schroom dan niet om contact met me op te nemen of bekijk de diensten die wij aanbieden.
Beste allemaal,
Graag wil ik advies aan jullie vragen over onze zoon van bijna 9 jaar (groep 6). Hij is in groep 3 vanwege ongewenst gedrag onderzocht en bleek HB (asynchroon). De school kon hier weinig mee, daarom zijn we vorig jaar van school gewisseld. Het lijkt nu iets beter te gaan, maar het is denk ik nog steeds een behoorlijke puzzel voor alle betrokkenen. Hij volgt het gewone lesprogramma en haalt eerst III scores op de Cito en pas als hij het van de juf moet verbeteren komt er een I uit. In gesprekken geeft hij aan dat hij de juf wel ‘hoort’ maar niet ‘luistert’, daar ziet hij het nut niet van in…
Onze zorg zit echter vooral op het sociale stuk. Het lijkt maar niet te lukken om leuke vriendjes te vinden. Hij pikt consequent de kinderen eruit die brutaal zijn en om zich heen slaan. Inmiddels komt hij boerend en scheten latend uit school en als hij boos vindt hij het steeds normaler om dit fysiek af te reageren. Dit heeft weer tot gevolg dat andere vrienden helemaal niet met hem willen spelen. Hij is inmiddels de clown van de groep die brutaal, slecht opgevoed is en altijd vecht. Wij zijn ook daarom van school gewisseld, maar hier gebeurt precies hetzelfde. Net als in de wijk waar we wonen. Ondertussen zien we hem steeds vaker alleen sjokken en steeds ongelukkiger worden. Kritiek wordt ook steeds moeilijker te verdragen en zijn gedrag in de klas laat steeds meer te wensen over. Hoe kunnen we hem helpen??
Groeten, Nienke
Hallo Nienke, bedankt voor je reactie en vraag. Ik denk dat je zoon voelt dat hij anders is, hij weet het ook misschien, maar hij weet misschien niet hoe anders (en dat het OK is om anders te zijn) en hoe hij zich tot de rest kan verhouden zonder zichzelf te verliezen. Dat is denk ik belangrijkste wat hij nodig heeft. Het besef dat hij zichzelf kan zijn of zelfs moet zijn, anders wordt het heel vermoeiend. De laatste paar artikelen op mijn blog (hierboven onder Lees) kun je artikelen lezen over hoogbegaafde rebel en vaardigheden. Daarnaast zou ik je het event van 6 november aanraden (onder Leer) en je kunt natuurlijk met mij een belafspraak maken voor een echt maatwerkadvies 🙂 Succes en tot snel. Renata
Jeetje… Het stuk over de sociale emotionele ontwikkeling lijkt geschreven voor mijn dochter van 8.
Wij staan nog aan het begin…
Sinds onze dochter een klein ikke was wist ik al dat ze anders was. Hoe anders? Geen idee, ik kon mijn vinger er niet opleggen om het zo maar te zeggen.
Dat ze niet lekker in haar vel zat was ons wel duidelijk.
Hoe ouder ze wordt hoe minder goed ze in haar vel zit. Sophie zit nu in groep 4 en ik hoor sinds de peutergroep van het kinderdagverblijf al dat ze sociaal “onhandig” is, bazig en bepalend. Dat anders kinderen dit niet accepteren.
Juffen zagen wel dat een een slimme intelligente meid is, maar hoe verstrekkend dit is gaan we eindelijk langzamerhand inzien. Onze dochter wordt komende maand getest oa op IQ. Ik ben benieuwd.
Gisteren haar rapport gekregen met daarin de grafiek van de Cito scores. (Dat ze A scores had wist ik al uit de parnasys) maar dat ze zo hoog scoort had ik nog niet in de gaten. Ben er wel van geschrokken dat ik dat niet door heb gehad.
Het hele artikel hierboven heb ik met open mond gelezen. Pure herkenning
Dank je wel…
Ik wist het wel maar dit geeft me het gevoel dat hetgeen ik al jaren weet en ook met de leerkrachten heb besproken ook inderdaad klopt.
Hoi Renate,
Ik moet altijd gniefelen als mensen hierover beginnen. Mijn oudste (hb) heeft juist als sterkste kant zijn sociaal vermogen om heel gemakkelijk contacten te leggen. In de supermarkt, maakte (inmiddels zit hij op het vo en gaat niet meer mee boodschappen doen, vandaar “maakte”) hij altijd een praatje met andere onbekende mensen in de rij. Hielp bij het uitladen van de boodschappen van andere. Maakt heel gemakkelijk contact op vakantie. Binnen tien minuten al een vriendje. Nu hij ouder is zit hij ’s avonds op de camping bij wildvreemde een spelletje rumycub te spelen. Op school had hij maar oppervlakkige relaties, één echte vriendschap met een na achteraf bleek, ook HB kindje, waar hij tot op de dag van vandaag zeer close mee is, ondanks dat ze op andere scholen zitten. De leraar vond hem vaak een buitenbeentje door zijn gedrag, tja gelukkig had hij daar zelf nooit moeite mee. Dit zijn maar een handje vol voorbeelden. Maar ik ben ontzettend trots op hem. Een ander voorbeeld is mijn jongste (vijf jaar, w.s. HB maar nog niet getest) ze kreeg in de plusklas les over onweer. Met een filmpje waarbij iemand raaf (is een handpomp in de vorm van een raaf) naar buiten gooide toen het begon te onweren. Uiteindelijk kwam de vraag van de juf wat moet je niet doen als het onweer. Toen vertelde ze dat je niemand moet buitensluiten dat is wel het ergste wat iemand kan doen. Ha, ha, zo zie je maar weer dat gezwets over niet sociaal-emotioneel is vaak zo’n kulverhaal. Overigens weet dit meisje perfect zich te conformeren ( ik noem het wel eens toneelspelen ) aan de juffen. Ze zit in groep 2 officieel, maar gezien haar cognitieve honger draait ze deels mee met groep 3. Wij willen graag dat ze volledig meedraait, maar de juffen durven het niet aan. Ze twijfelen of ze figuurlijk en ook letterlijk stevig genoeg staat. Ja, ze kan nog niet fietsen en zwemmen gaat moeizaam. Zelf denken we dat ze moeite heeft met evenwicht. Maar sociaal emotioneel is dit meisje echt wel een paar jaar vooruit op haar klasgenoten. We vragen ons alleen af hoe we dit nu nog duidelijker kunnen maken naar de leerkracht en wat is nu net dat laatste zetje om haar ook stevig te laten staan ( letterlijk )?
Groet, Monique
Hallo Monique, veel leerkrachten sorteren kinderen op leeftijd en maat. Maar je kunt gewoon klein zijn, moet je dan altijd achter lopen? Het is hetzelfde als kinderen sorteren op hun schoenmaat 🙂 Ik zou aan de leerkracht vragen welke twijfels ze heeft en waarom denkt ze, dat het mis kan gaan. Dan kun je haar twijfels wegnemen. Je kunt toch iemand onderwijs op zijn of haar niveau niet ontnemen alleen omdat hij of zij niet snel genoeg groeit? Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen asynchroon. Fietsen, veters strikken, klok kijken e.d. komen vaak veel later dan dat je bij het gemiddelde kind zou verwachten. Het zijn ook geen gemiddelde kinderen 🙂 Succes!
Hoi Renate,
Even een kleine update over mijn dochter. Zo net op het randje van het schooljaar en pas na interventie van een orthopedagoog ziet school in dat het toch verstandiger is om mijn dochter te laten versnellen door een klas over te slaan. Wel jammer dat je als ouder hetzelfde verhaal houdt niet ‘juist’ overkomt, maar als een deskundige het vertelt wel. Maar wij zijn blij en vooral mijn dochter. We houden alles nauwlettend in de gaten en gaan in ieder geval om de zes weken om tafel.
Monique
Je laatste opmerking raakt me, want hier is de gezinssituatie zo dat het oudste kind 1/2-2/3 snelheid heeft en het jongste kind 2/1-3/1 snelheid heeft dus hoewel ik van de jongste van 1,5 alleen nog vermoed dat er hoogbegaafdheid meespeelt is bij de oudste van 4,5 al 70 IQ Vastgesteld.
Ik heb me ingeschreven voor je nieuwsbrief en ben erg benieuwd, ga iig volgende week naar CB omdat ik me zorgen maak over de peuterspeelzaal waar ze nu voor een deel met de oudere kinderen mee zou kunnen doen.
Beste Marijke, de laatste opmerking gaat over de schoolsituatie. Thuis ben je als ouder veel flexibeler en kun je makkelijker op de behoeftes van je kinderen inspelen. Daar hoef je niet alles hetzelfde te doen. De verschillen zijn merkbaar, maar je gaat er anders mee om. Ik ken je kinderen niet, maar het is mogelijk dat de IQ van je oudste niet de juiste IQ weergeeft. Ik ken kinderen die bij een psycholoog (waar ze geen klik mee hadden) 85 scoorden en bij een andere psycholoog (die meer oog had voor hun persoontje) “ineens”120 IQ haalden. De vraag die dan bij mij opkomt is, waarom is je oudste zo jong getest? Groeten, Renata.
Beste Renata, we staan voor 2 belangrijke keuzes: wel/niet versnellen naar groep 5 na januari 2016 (nu groep 4). OP haar huidige school betekent dit dat ze het schooljaar erna met net 8 jaar in bovenbouw zou komen (groep 6/7/8 bij elkaar). Voor ons niet gewenst. We kijken ook uit naar een andere school. In het kader van de “Sociaal- emotionele ontwikkeling” is bij ons ook de vraag neergelegd hoe wij de versnelling in feb zien. Ik vind het uitermate storend dat ik een IB-er moet uitleggen dat het 2 dingen zijn en dat hierover genoeg te lezen is dat bij HB-kinderen hier anders naar gekeken moet worden. Dochter is behoorlijk hooggevoelig en wordt qua vriendschappen op school steeds aangesproken op rechtvaardigheid en eerlijk. Daarnaast de keuze voor een andere school Halverwege het jaar niet heel ok, maar we moeten het wel meenemen. De aanleiding tot het vinden deze blog is duidelijk denk ik :-). We zitten met het volgende: dit jaar versnellen naar 5 in eigen basisgroep/school en dan vanaf 6 naar andere school OF in feb/maart naar andere school waar meer veiligheid zou kunnen zijn (minder prikkels vanwege schoolsysteem, duidelijker beleid voor HB-ers) maar dan in groep 4 verder (anders is het teveel). Overigens gaat ze sinds een maand 1x pw naar een plusklas. Heb jij advies voor ons? Alvast bedankt!
Beste Lara, ik zou een advies voor jullie hebben. Maar het is zo complex, zodat ik het niet zo een twee drie via mijn blog kan geven. Ik ben op zich voor een versnelling, maar ik moet meer weten over het kind en de school. Als je een goed en onderbouwd advies wilt, kun je altijd een afspraak met mij maken. Met vriendelijke groeten, Renata
Beste Renata,
Ik ben mij aan het verdiepen in hoogbegaafdheid. Mijn zoontje van 5 heeft D gescoord op de cito niveau in groep 1. De test is overgedaan en de juf vond het interessant om te kijken wat hij zou behalen als ze de test eind groep 2 zou doen. Hij had er allemaal niet zoveel zin in, beantwoordde ook vragen in het engels. Hij scoorde een C.
Mijn man is hoogbegaafd en is wel tegen veel dingen aangelopen in zijn leven. De lijstjes die er zijn mbt kenmerken plak ik heel gemakkelijk op mijn man. Bij mijn zoontje herken ik ook zo verschrikkelijk veel m.u.v. zijn sociale emotionele ontwikkeling.
En gelukkig maar, hij staat heel onbevangen en vrolijk in het leven, is heel erg in het nu. Hij heeft veel vriendjes en is zeer geliefd. Oudere kinderen komen hem altijd knuffelen. In de supermarkt sta ik steeds versteld hoe positief hij door iedereen begroet wordt en iedereen kent hem. Hij is helemaal niet bezig met hoe andere mensen hem vinden en hij vergelijkt zichzelf ook niet denk ik.
Verder vind ik hem soms wat jong, kijkt nog steeds naar Nickolodeon junior en wil filmpjes wel 100 keer zien. Hij is gek op herhaling. Bij films kan hij heel snel angstig worden of verdrietig worden als er iets gebeurd met de hoofdpersoon. Je merkt dat hij zich heel erg inleeft en wil dan ook niet meer kijken. De andere jongens in zijn klas zijn duidelijk stoerder. Hij huilt snel, is gevoelig als ze hem een baby noemen.
Alle sites gaan over het probleemgedrag wat naar voren komt bij hoogbegaafdheid. Er is bij mijn zoontje helemaal geen probleemgedrag. Maar ik wil er wel graag meer over weten.
Als je het sociaal heel goed doet, is het dan ook mogelijk dat je hoogbegaafdheid bent. Ik schrik van het verhaal van Inge die zegt dat het gedrag van haar zoontje ineens veranderde toen hij 6 werd. Ik zou zou iets graag willen voorkomen.
Hoi Renate,
Sinds enige tijd lijken de sociale vaardigheden van mijn zoon (6) te verslechteren. Hij was altijd heel sociaal, maar nu lost hij alles fysiek op, zelfs als ik vlakbij ben om hem te helpen. Zou dit onderpresteren /aangepast gedrag kunnen zijn, of aandacht vragen? Hij is getest door een bureau dat niet gespecialiseerd is in hoogbegaafden en kwam op een iq van 134 (128 performaal, 130 verbaal). Hij is geboren in januari, maar mocht niet versnellen, om sociaal-emotionele redenen, dus zit in groep 2, samen met groep 0 en 1. Hij heeft op school wel aansluiting, al ergert hij zich wel steeds meer aan klasgenootjes die zich niet aan de regels houden. Thuis heeft hij op straat alleen aansluiting bij een meisje van 12, maar die speelt zelf tegenwoordig liever met leeftijdsgenootjes. Daarom wil hij bijna niet meer buitenspelen.
Zijn zus (bijna 4) doet erg haar eigen zin, weigert te accepteren dat bepaalde dingen niet zouden mogen als zij er anders over denkt en gaat pas luisteren als je echt boos wordt of als ze het met je eens is. Ook dit meende ik hierboven te herkennen. Kan het zijn dat dat dus ook met hoger begaafdheid te maken heeft? Ze waren altijd echt maatjes, maar de laatste tijd kan ik ze nog geen 10 sec alleen laten, ze doen elkaar echt pijn, dus laten uitruzien gaat niet. Niemand kan/wil mij vertellen of dit gedrag past bij hun leeftijd en ik merk dat ik het nodig heb om het te begrijpen om er goed mee om te kunnen gaan.
Ik hoop dat je mijn verhaal een beetje begrijpt, heb het gevoel dat het nogal warrig is, maar weet het even niet beter te verwoorden. Hopelijk begrijp je wat ik bedoel :-).
Groetjes, Inge
Oh jee, ik zie dat ik je Renate genoemd heb, sorry Renata!
Hallo Inge, bedankt voor je verhaal. Ik begrijp heel goed wat je bedoelt! Het lijkt er op dat je beide kinderen niet lekker in hun vel zitten en dat ze de schoolomgeving als niet plezierig ervaren. Dat kan zich uiten in hun gedrag en dat ze elkaar niet kunnen uitstaan. Dat is niet echt zo, ze zijn wanhopig en laten met hun gedrag zien “ik zit niet lekker in mijn vel, help!”. Ik zou op school gaan praten, waarschijnlijk hebben beide kinderen een grote(re) onderwijsaanpassing nodig. Als het jou niet lukt, kun je (of moet je) een professional zoeken die op school kan komen praten. Het moet iemand zijn die met hoogbegaafde kinderen werkt en ervaring heeft met hoogbegaafdheid en met het praten met scholen. Als je mij een email stuurt, kan ik je iemand aanbevelen bij jou in de buurt. Groeten, Renata
PS Je moet het zeker niet zo laten, zo worden jouw kinderen ongelukkig.
Hallo Angie, bedankt voor je reactie. Wat een verhaal! Misschien is er in het land waar jullie wonen ook een groep met andere hb kinderen te vinden? Via een oudervereniging of zo? Dan kan je dochter ontwikkelingsgelijken ontmoeten. Veel succes, Hartelijke groeten, Renata
Dank je, Renata.
Helaas bestaat er geen hb groep in de directe omgeving. Heb dat al uitgezocht.
Het komt ongetwijfeld goed, maar het heeft wat meer tijd nodig dan ik wil!
Hartelijke groet, Angie
Toen mijn dochter 2 1/2 jaar oud was wilde ze beginnen met lezen en kon ze al eenvoudige sommetjes maken. Ons werd verweten dat we teveel van haar vroegen en haar isoleerden, want ze had zeer slecht contact met leeftijdsgenootjes. Ze trok altijd naar kinderen die minstens 2 jaar ouder waren. Alle boeken over de sociale ontwikkeling van een kind klopten inderdaad niet voor haar. Kinderen van 3 die naast elkaar spelen? Ze wilde mét een kindje spelen en anders hoefde er niemand te komen. Het brak mijn hart, dat ik niets voor haar kon betekenen. Ik vond haar soms zo eenzaam en dat al met 3 jaar.
Toen ik op een dag weer gefrustreerd op internet zocht, wat ik kon doen om haar te helpen, ontdekte ik dat zij sociaal gezien al veel verder was dan andere kinderen. Ze lag minstens 2 jaar voor. Haar verwachtingen van een vriendschap waren toen al heel hoog, de wijze waarop samen gespeeld moest worden totaal anders. En ik kwam het woord hoogbegaafd voor het eerst tegen.
Ze ging naar de basisschool en we hoopten dat dit haar ten goede zou komen. De school had een apart protocol voor hoogbegaafde kinderen. Het zou slechts een kwestie van tijd zijn, voordat ze goede begeleiding zou krijgen. Toch? Binnen 4 weken weigerde ze al naar school te gaan. ‘Ik zou dingen leren, maar ik moet alleen maar stom inkleuren!’ (Nog steeds heeft ze een hekel aan inkleuren 🙂 ). Gepraat met de juffen en het duurde nogal even, voordat ze toezegden haar groep 2-taakjes te geven. Ik kreeg weer het stempel van veeleisende mama opgeplakt. Maar mijn dochter was dolgelukkig. Ze speelde alleen maar met meisjes uit groep 2 en je zag haar opfleuren. Ze deed testen op het niveau van groep 2 en scoorde maximaal. Tot onze verbazing hoorden we aan het eind van het jaar in groep 1, dat ze sociaal-emotioneel er nog niet aan toe was om naar groep 3 te gaan. Onze opmerking dat ze emotioneel onderuit zou gaan als ze niet met haar vriendinnen in de klas bleef en simpele werkjes overnieuw zou moeten doen, werden in de wind geslagen. We waren te veeleisend en zagen niet dat dit meisje nog lang niet toe was aan een volgende stap en zij wel, want ze hadden er tenslotte voor geleerd. Ze huilde hartverscheurend toen ze hoorde, dat ze niet meer bij haar vriendinnen in de klas zou zitten.
We zijn verhuisd. Naar het buitenland. Het systeem is hier anders. Groep 1 en 2 is hier nog steeds kleuterschool. Je leert er helemaal niks. Die tijd kon ze dus mooi gebruiken om de taal te leren. Zes weken praatte ze niet en luisterde alleen. Toen ze begon te praten, vielen de kleuterjuffen van hun stoel. Dit hadden ze nog nooit meegemaakt. De tongval, de woorden, alsof ze hier was geboren.
Op de lagere school was ze binnen een half jaar de beste van de klas. Ze steekt met kop en schouders boven alle kinderen uit die in hun eigen moerstaal leren. Als het 1 na beste kind van de klas 28 punten op een taaltest scoort, haalt zij als buitenlandse 53 punten. En met alle andere vakken is ze de beste en soms een keertje tweede. En toch wordt ze niet voldoende uitgedaagd. Ze doet het met 2 vingers in de neus en leert niet te leren.
Hier vinden ze haar wel sociaal vaardig, omdat ze altijd andere kinderen wil helpen. Maar het begint al minder te worden. Elke keer hetzelfde moeten uitleggen begint ook te vervelen. En in het begin speelde ze met elk meisje uit de klas, waarover echter snel een filter werd gehaald. Met pijn en moeite speelt ze zo af en toe met 2 klasgenootjes die op hoger niveau presteren. Maar sociaal-emotioneel minstens 3 jaar achter liggen op mijn dochter. Na een middag spelen is mijn dochter helemaal kapot. Omdat ze zich zo heeft aan moeten passen. Daarom is ze vaak liever alleen.
Gelukkig heeft ze een paar intelligente vriendinnen die een paar jaar ouder zijn dan haar. Die wonen echter verder weg en ziet ze niet elke week. Dan is ze ontspannen, heeft enkel plezier en komt opgeladen terug.
Zoals ik zei is ze nu 7 jaar en als iets niet doorgaat en je legt uit waarom, is ze niet boos, zoals de meeste kinderen. Als de redenen in haar ogen legitiem zijn, accepteert ze het eenvoudigweg. Ze zeurt niet meer, ze laat het gewoon rusten.
Haar hoop op nieuwe vriendinnen is nog steeds hoog. Met sport gaat ze nu naar een groep met oudere meiden. Ze zei: ‘Wie weet zit er een leuke meid tussen, waar ik een keer mee kan spelen.’ En ze hoopt nieuwe vriendinnen te krijgen, als ze naar de hogere school gaat en er meer kinderen van ‘hetzelfde’ niveau in de klas komen te zitten. Tot aan die tijd zet ze haar wens op een vriendin die net zo denkt als haar en dezelfde dingen leuk vindt als haar in de ijskast. Ik hoop toch zo dat dat zal gebeuren…
De juffen in NL hadden het volledig bij het verkeerde eind toen ze zeiden dat ze sociaal-emotioneel onderontwikkeld was. En we geloofden het ook nog bijna.
Hallo Ria, bedankt voor je berichtje. Veel succes op school! Groeten, Renata
Bedankt voor deze informatie, het helpt mij mijn collega ’s op school goede formatie te geven. Ik ben blij met ouders, die met ons meedenken.
Marijenne, het is inderdaad een hele uitdaging om 4 hoogbegaafde kinderen op te voeden! Maar volgens mij hebben jullie heel goed door hoe het moet. Hartelijke groeten, Renata
Hoi Miriam 2, bedankt voor je verhaal. De tip om vrienden te hebben voor verschillende activiteiten vervangt inderdaad niet het echte vriendschap. Hoogbegaafde kinderen (en volwassenen) willen graag een vriend, maar komen die sporadisch tegen. Misschien als je dochter wat ouder is, zal ze een ontwikkelingsgelijke tegenkomen waar het ook nog mee klikt. Kun je niet via een oudervereniging zoals Pharos of Hint haar een keer kennis laten maken met andere kinderen? Ze moeten dan in jouw regio activiteiten hebben, hier in Noord-Holland is het moeilijk. Daarom gaat mijn dochter naar een plusklas, om daar in ieder geval gelijkgestemden tegen te komen. En ze leert ook inderdaad voor verschillende activiteiten verschillende kinderen te vragen. Het blijft moeilijk om het gevecht van je kind te moeten aanzien. Veel succes, Renata
Hallo,
interessante discussie. het sociaal emotionele deel in de ontwikkeling vind ik erg belangrijk. Mijn dochter denkt van nature abstracter dan ik, maar is juist geen taalwonder. Ze is heel lief voor anderen, maar denkt zo anders dat ze keihard moet werken voor aansluiting. En met een grote discrepantie is dat extra lastig. De juffen zien dit ook. Ik weet niet of ze het begrijpen. Er worden uit verschillende hoeken wel eens (misplaatste) labels aangedragen. Juist door het spelen met hele verschillende kinderen, leert ze enorm veel. Dit wordt gelukkig op school (de 2e school inmiddels) goed begeleid en thuis bespreken we en tekenen we alles ter verwerking en inzicht. Ik denk dat juist voor hoogbegaafde kinderen het belangrijk is ook te leren hoe je met kinderen om gaat die anders zijn dan zij. Uiteindelijk is deze groep een minderheid, en is het zo belangrijk dat je de vaardigheid op doet om goed met mensen om te kunnen gaan. Het wederzijdse respect is belangrijk. Dat begint met zelfrespect en dat is moeilijk als je je anders, onbegrepen of kwetsbaar voelt. Daar spelen leerkrachten en ouders een belangrijke rol bij. Ieder kind is anders. Hoogbegaafde kinderen hebben een andere ontwikkelingscurve. Dit moet worden ondersteund en begeleid, net als bij kinderen met andere kenmerken. Dit is waar Renate zich hard voor maakt. Door meer begrip bij grote mensen, verbetert zelfinzicht en zelfrespect bij kleine mensen. Dan kunnen kinderen (en wellicht ook grote mensen) hopelijk veel beter leren omgaan met andere kinderen die heel verschillend zijn. En de dierbare maatjes zullen waarschijnlijk uit die kleine groep soortgenoten komen, maar fijn spelen, leren en groot worden lukt beter als je je goed kunt voelen in de vijver met alle vissen.
De sociale en emotionele ONTWIKKELING wordt inderdaad vaak verward met sociale en/ of emotionele PROBLEMEN. Zelf herken ik het ‘onderpresteren’ ook in het sociaal emotionele gedrag;ze kennen en kunnen de sociale regels goed/ beter dan gemiddeld, kunnen het ook nog prima verwoorden, maar de vrienden/ vriendinnen die dit (nog) niet kunnen, krijgen tóch meer aandacht ‘omdat ze het nog moeten leren’. Complimenteren of benoemen van de verschillen met andere kinderen EN wat zij zelf eerst nog niet konden en nu wel -is essentieel om te voorkomen dat het hoogbegaafde kind zich ook sociaal of emotioneel naar beneden aanpast- louter om het ‘aandacht te krijgen’ en ‘erbij te horen’. Onze 4 slimme dochters houden allemaal érg van aandacht – welk kind niet. Het feit dat ze erg competitief zijn, betekent dat we zeer scherp moeten blijven welk gedrag – van welk kind- we aandacht geven en positief versterken. Ook scherp blijven hoe ze elkaar gewenst of ongewenst versterken…een hele uitdaging…!
Heel herkenbaar! Overigens heeft de sova-training (met allemaal ADHD-kinderen en dus helemaal geen gelijken) mijn dochter destijds toch heel veel goed gedaan. Als ware HB-er (met een enorm surplus aan sociale vaardigheden!) was de uitleg van de theorie bv hoe vormen vriendschappen zich, welke uitgangspunten mag je daarbij hanteren (bv wederkerigheid, gelijkwaardigheid etc) voor haar een eye-opener. Daarbij nog de conclusie dat het helemaal niet uitmaakt bij ADHD-ers hoe JIJ je gedraagt, ZIJ blijven toch wel druk en onaangepast gedrag vertonen, en er ging een hele (theoretische) wereld voor haar open. Punt blijft wel dat zij inderdaad grote moeite heeft om aansluiting op haar niveau te vinden bij gelijkgestemden. Wat mij erg geholpen heeft is jouw uitleg, dat HB-ers verschillende vriendschappen voor verschillende activiteiten onderscheiden. Elke dag een andere vrien(in) voor een andere activiteit. Dat helpt een beetje, maar ik zie haar pijn dat zij geen echte vrienden heeft op school…. Hopelijk volgend jaar beter op de middelbare!?
Bedankt voor jullie reacties. Karen bedankt voor de tip hoe je kind om leren gaan met perfectionisme!
Dankjewel, weer veel opgestoken. Mijn dochter woont in het buitenland en zit op een internationale school. Dat is lastig omdat de normen en waarden van iedere cultuur anders zijn en dat zorgt soms voor extra spanning. Tegelijkertijd wordt ze ook meer geaccepteerd omdat anders zijn de standaard is. Nu zijn haar beste vriendinnen vooral ook ontwikkelingsgelijke kids. Lekker tot 10 uur s avonds samen in bed lezen bij een logeerpartijtje. Ook dat is geluk.
Katinka, je verhaal van blokkeren en zelfsturing is heel herkenbaar. Mijn dochter is nu 10 en wij zijn in drie jaar tijd van een kind dat zich op school 1 uur onder de tafel verstopte uit angst om te falen naar een kind met een gezonde prestatiedrift met plezier in leren. Bij ons hielp het haar een voorbeeld te laten zien van wat de bedoeling was. Dan wist ze wat ze gemiddeld moest doen. Eerst wilde ze het beter doen dan de meester of hetzelfde, door haar richtlijnen te geven, heeft ze geleerd in te zien op welk niveau ze minimaal moest presteren. Veel minder faalangst voor deze perfectionist.
Fijn artikel en mooie, provocerende titel. Ik dacht bij het lezen ervan ‘wie dat zegt, moet eens een maandje in een land doorbrengen met een heel andere cultuur, waar hij/zij de taal niet spreekt. En evengoed naar school moeten, werken, boodschappen doen, naar feestjes enz enz. Kijken hoe sociaal vaardig de inwoners hem/haar vinden.’
Heel herkenbaar! De juffen van mijn jongste (6) vonden dat hij maar sociale vaardigheidstraining moest volgen omdat hij maar 1 vriendinnetje heeft ( een ontwikkelingsgelijke). Hij speelt alleen met haar en dat vinden ze niet normaal. Ze werden uit elkaar gezet n gestimuleerd om met anderen te spelen. Dit lukte niet. Daarna kwamen ze ermee dat hij wel eens asperger zou kunnen hebben en dat we hem maar beter konden laten testen. Dit hebben we gedaan en hij is dus niet autistisch. Hij heeft gewoon behoefte aan contact met ontwikkelinsgelijken en dat vindt ie bij zijn vriendin. Met haar is hij happy en zij met hem. Helemaal op 1 lijn. Jammer dat de buitenwereld dat zo vreemd vindt.
Leerzaam, dank je!
hallo Katinka, bedankt voor je reactie. Dat gebrek aan zelfsturing moet hoogbegaafde kinderen geleerd worden. Laatst heb ik er een teleseminar aan gewijd. Ouders moeten hun kind zelfsturing leren en leren omgaan met hun intense emoties. Die zijn voor anderen onvoorstelbaar heftig en kunnen behoorlijk angstig zijn voor het kind zelf. Daar schrijf ik ook regelmatig over. Hartelijke groeten, Renata
Juist! Ik had er al wat over gelezen, maar was vergeten dat het hier was. En dat voor een hoogbegaafde 😉
Beste Renata,
Dank voor je duidelijke kort en krachtige uiteenzetting over sociale vaardigheden bij hoogbegaafden. Het verwoordt precies wat ik als moeder al jaren beweer.
Ik heb het gelijk naar een leerkracht doorgestuurd die maar angstig blijft over de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze zoon Pepijn, die aan het versnellen is, want ’tja kan hij het sociaal emotioneel wel aan?’ Dus nogmaals hartelijk dank!
Heel verhelderend! Ik kan me er helemaal in vinden, zowel als ik terug kijk naar mezelf (als kind, maar ook nu nog) en naar mijn zoon. Ik had het zo nog niet bekeken, maar inderdaad, onder gelijk-ontwikkelde kinderen, is hij veel meer op zijn gemak, zelden gefrustreerd. Eén ding vind ik hier niet terug en is wel iets waarin hij volgens mij minder ontwikkeld is op emotioneel gebied, en dat is zelfsturing. In conflicten met leeftijdsgenootjes die niet hoogbegaafd zijn, explodeert hij makkelijk uit frustratie en kan hij zichzelf moeilijk weer in de hand krijgen. Ook als een opdracht niet meteen lukt – hij is nog aan het leren dat niet alles vanzelf komt – kan hij op zulke manier blokkeren en in zichzelf keren. Ik had van zijn psychologe begrepen dat dit wel vaker voorkomt bij hoogbegaafden, een deel asynchrone ontwikkeling.
Ik herken veel in het verhaal van Katinka. Zodra mijn dochter ( 9 jaar ) speelt met meisjes die meer op haar niveau zitten, is er niets aan de hand. Worden er leuke dingen gedaan/ondernomen en is er zelden ruzie. Maar zodra ze speelt met kinderen die jonger zijn en/of een ( veel ) lager niveau hebben, is het al snel herrie. Dan is zij degene die dominant is en het initiatief overal inneemt, dat wordt dan niet geaccepteerd, ze wordt bewust de groep uitgegooid, vervolgens is zij gefrustreerd en dat wordt dan letterlijk uitgeschreeuwd. Ze is dan even niet aanspreekbaar, dat komt pas weer als ze zichzelf in de hand heeft en dan voelt ze zich heel rot. Het lastige is dat er bij ons weinig leeftijdsgenootjes in de buurt wonen en met klasgenoten moet ze eerst wat afspreken. Spontaan daar naar toe gaan, is gezien de afstand, lastig. Dus gaat ze toch weer met de buurtkinderen spelen met meestal ruzies tot gevolg. Ik probeer zoveel mogelijk te stimuleren om met klasgenoten af te spreken en dan vooral met degenen die qua niveau, het meest bij haar passen, want dat klikt opvallend vaak erg goed ! Dan zie je ze opfleuren en kan ze veel meer zichzelf zijn.
Wat ik erg jammer vind is, dat er op school alleen maar aandacht wordt besteed aan extra verdiepingsstof en niet aan de sociale emotionele ontwikkeling. Ze wordt vaak door haar gedrag, als lastig gezien en moet zich aan de regels houden en meer ook niet. Terwijl er voor die sociaal emotionele ontwikkeling toch ook aandacht moet zijn? Dit kan niet alleen thuis, ze zitten tenslotte van maandag t/m vrijdag op school. Lijkt me een belangrijke taak voor de leerkracht. Ik zie het helaas alleen op onze school absoluut niet terug. Zelfs niet na een gesprek op school met de leerkrachten, een orthopedagoog en ons.