Hoogbegaafd is ook normaal

Compassion hurts. When you feel connected to everything, you also feel responsible for everything. And you cannot turn away. Your destiny is bound with the destinies of others. You must either learn to carry the Universe or be crushed by it. You must grow strong enough to love the world, yet empty enough to sit down at the same table with his worst horrors. To seek enlightenment is to seek annihilation, rebirth and the taking up of burdens. You must become prepared to touch and be touched by everything in heaven and hell.

(Uit het boek van Andrew Boyd Daily Afflictions)

Dit stukje weerspiegelt veel hoogbegaafde mensen. Verbinding met alles in het universum, met supergevoeligheid, empathie en medeleven, de capaciteit om meer en dieper waar te nemen, meer in twijfel te trekken, meer te voelen. En aan de andere kant jezelf beschermen tegen negativiteit en rampen die je ziet aankomen, maar waarvan andere mensen nog geen idee hebben.

Hoe kom je de dag door?

Je verbondenheid met alles is je superkracht. Ervoor openstaan en het verwelkomen, brengt je meer inzicht, meer intuïtie en creativiteit. Er zal ook verdriet zijn, verwelkom dat ook. Het levert meer inzicht op, meer intuïtie en creativiteit.

Wat je kunt doen om de dag door te komen:

Zoek uit hoe je je iedere dag kunt uiten door muziek, sport, koken, dans, een wandeling. Wacht niet meer en zet je wanhoop om in kunst. De kunst van het leven.
Beperk blootstelling aan het nieuws, Facebook en praatprogramma’s. Lees liever boeken.
Zoek contact met gelijkgestemden. Ken je grenzen en geef die aan. Alleen omdat je het kúnt, betekent niet dat je voor iedereen móet zorgen.
Onderhoud je gevoel voor humor en sarcasme.

Je hebt waarschijnlijk regelmatig de kracht van het woord ervaren in je leven. Hoe gaat een kind om met dit fenomeen? Op school wordt veelal aandacht besteed aan wat niet goed gaat: “Je leest prima, maar je executieve functies zijn nog niet goed ontwikkeld.” Ik kan mij bijna niet inhouden als ik zo’n opmerking hoor. Nog afgezien daarvan, hoeveel de betreffende boodschapper ook inhoudelijk weet over executieve functies, het aanleren daarvan en binnen welke leeftijd vanuit ontwikkelingspsychologie bezien deze vaardigheden geoefend kunnen worden, ik vind dat je als pedagoog niet alleen kritiek moet uiten, maar juist met aanmoediging en perspectief moet komen. Anders blijft het kind hulpeloos achter met zijn gevoel van incompetentie. En geen vooruitzicht op verbetering!

Ik ben dom. Ze vinden mij dom… Ik wil voldoen aan de verwachting van anderen…

Uiteindelijk kan het leiden tot ontkenning van je ware ik, niet geloven dat je bent wie je bent, omdat anderen steeds vertellen wie je moet zijn.

Intensiteit, sensitiviteit, empathie

De wereld van hoogbegaafde mensen is heel intens. Ze denken veel sneller, op meer niveaus, door elkaar en op verschillende gebieden. Daarnaast hebben ze diepe, complexe emoties. Ze kunnen zowel wanhoop als verrukking voelen in een korte tijd. Dit kan vervelend voor ze zijn of juist niet. Voor anderen is het te diagnosticeren.

Hoogbegaafde mensen leven in een intense wereld die ze soms alleen in poëzie, muziek of dans kunnen uitdrukken. Deze intensiteit is vaak geïnternaliseerd en wordt niet herkend door anderen en misschien door henzelf ook niet.

Hun perceptie, bewustzijn en gevoeligheid liggen op het hoogste niveau. Dit kan betrekking hebben op geluiden, texturen, chemische stoffen, geuren, kleuren, beelden, luchtkwaliteit. Ze horen misschien geluiden die anderen niet horen, moeten bepaalde films mijden, zijn gevoeliger voor de voorgeschreven medicatie, waarvan ze een kleinere dossering nodig hebben, en ze waarnemen wat anderen niet waarnemen.

Deze combinatie van bewustzijn en sensitiviteit kan adembenemend zijn maar ook vernietigend.

Intensiteit en sensitiviteit van hoogbegaafde kinderen strekt zich uit naar alles wat ze doen. Ze kunnen de kleinste emotie detecteren. Zelfs baby’s en peuters kunnen lichaamstaal interpreteren en emoties van anderen herkennen die overgedragen worden door de stem. De stemmingen van anderen kunnen een hoge mate van stress opleveren voor deze kleine kinderen.

De reacties van sommige kinderen op dagelijkse dingen kunnen overdreven en ‘over de top’ lijken. Op school kunnen ouders te horen krijgen dat hun kind emotioneel niet sterk is omdat het te snel huilt, ook al huilt het kind omdat het diep medeleven toont met een klasgenoot, die zojuist is gevallen.

Intensiteit hoort bij hoogbegaafdheid en gaat vaak samen met een groot verbeeldingsvermogen.

Leerkrachten zouden op de hoogte moeten zijn van karakteristieken van hoogbegaafde kinderen. Dan zouden ze ook de intensiteit beter begrijpen.

Karakteristieken van hoogbegaafde kinderen kunnen niet los van het kind gezien worden; ze zijn een integraal onderdeel van dat kind.

Als deze karakteristieken bekritiseerd worden en afgeschilderd als negatief, leren hoogbegaafde kinderen deze karakteristieken en dus hun hoogbegaafdheid te verbergen. Dat gaat ten koste van het kind. De karakteristieken die het kind maken tot wat het is, zijn een reden voor de boodschap: “Je moet veranderen zodat je beter bij de rest past.”

Strategieën voor hoogbegaafde volwassenen en kinderen

Bescherm jezelf als je in een ruimte bent met te veel lawaai, te sterke geuren, negatieve emoties, slechte architectuur… verlaat feestjes en drukke gelegenheden eerder. Word weerbaar en geaard in je lichaam, adem langzamer en dieper. Ga de natuur in, daar ervaar je de stilte en kom je tot jezelf.
Houd een dagboek bij waarin je je gedachten opschrijft en tekeningen en collages maakt. Het is belangrijk een expressieve uitlaatklep te hebben waarbij je jezelf kunt zijn.
Misschien heb je moeite met in slaap vallen door razende gedachten. Kijk dan welke technieken om stress te reduceren bij je passen. Beweeg overdag zoveel mogelijk of ga fietsen, lopen of hardlopen. Luister naar rustige muziek of een voorleesboek via een voorleesapp. Leg een notitieblok met een pen naast je bed, zodat je kunt opschrijven wat bij je opkomt en wat je wakker houdt of een taak die je de volgende dag niet moet vergeten. De volgende ochtend kun je ermee verder.
Verdiep je in voedselintolerantie en kijk waar je niet goed op reageert.
Als je jaren met het idee hebt geleefd dat er iets mis is met je, kost het tijd om te wennen aan je nieuwe normale identiteit. Lees er veel over, praat er met mensen over die weten waar je het over hebt.
Stel grenzen bij contact met mensen, leer aan te geven dat je geen zin hebt, kies voor jezelf, zeg nee als je tijd voor jezelf nodig hebt.
Zoek naar activiteiten waarbij het oké is als je intens bent. Hardlopen, tangodansen, zwemmen…
Leer je kinderen omgaan met hun intense emoties (zie hiervoor o.a. https://www.ieku.nl/intense-emoties/)
Als je je regelmatig overdonderd of woedend voelt door het gedrag van je kind(eren), kan het zijn dat ze een bepaalde pijn uit het verleden triggeren. Schrijf erover in je dagboek en kijk of de situatie je bekend voorkomt. Het kan zijn dat je onbewust een bepaalde ervaring uit het verleden herbeleeft. Het komt vrij vaak voor, maar het is niet eenvoudig om de onderliggende emoties goed te analyseren zonder hulp van een counselor of therapeut. Doe er dus iets aan als je regelmatig (te) heftig reageert.
Leer een aantal kalmerende technieken, probeer vanuit het hier en nu te leven, leer te ontspannen, ga regelmatig de natuur in, maak een boswandeling. Sport regelmatig. Mensen die sporten, zijn minder depressief.
Het kan zijn dat je je door je intensiteit en emotionele gevoeligheid regelmatig aangetrokken voelt tot mensen die hulp nodig hebben. Besef dat die mensen vaak negatieve aandacht vragen en dat ze niet zelfredzaam zijn. Ze zuigen je leeg, maken misbruik van je. Je kunt meelevend zijn zonder jezelf te laten uitputten. Wees kieskeurig met het delen van je energie. Het is geen egoïsme maar noodzaak.