Belemmer je kind niet om zichzelf te zijn

Hoogbegaafde rebel zijn begint bij jezelf…

Mensen meten de mate van succes in het leven vaak aan de hand van wat iemand bereikt en zichtbaar gepresteerd heeft, meestal economisch. Welke functie heb je, hoeveel verdien je, hoe groot is je huis, welk automerk rijd je. Die onderwerpen bespreken ze als eerste. Ze vragen aan je: wat voor werk doe je? Ze vragen niet: wie ben je? Ik geef toe dat deze laatste vraag een langer, dieper en inhoudelijker antwoord tot gevolg kan hebben, daar moet je voor openstaan. Het is een van de redenen waarom intelligente mensen niet van ‘social talk’ houden. Het gaat meestal nergens over. Tijdens een social talk ben je niet jezelf. Je kletst maar een beetje mee voor de vorm. Iets wat voor intelligente mensen totaal overbodig is.

Ik denk dat je de mate van succes in iemands leven alleen kunt meten aan de mate van vrijheid die iemand ervaart om zichzelf te kunnen zijn.

Hoe zet je je kind in zijn kracht en help je hem zichzelf te zijn? Daar heb ik veel over geschreven in Laat je hoogbegaafde kind zien wat authentiek zijn betekent en De weg van hoogbegaafde rebel.

Om het zelfvertrouwen van kinderen te laten groeien in plaats van te verminderen zijn een paar punten belangrijk tijdens het opvoeden, zodat de kansen om zichzelf te zijn groter zijn. Dit heeft invloed op hun carrière en persoonlijke leven.

Maak je deze opvoedfouten waardoor je je kind remt in zijn ontwikkeling?

1. Je kind geen risico laten lopen

Het doel van opvoeden is om je kind voldoende vaardigheden aan te leren zodat hij je zo snel mogelijk niet meer nodig heeft. Onafhankelijkheid en zelfredzaamheid zijn belangrijke punten voor een autonome hoogbegaafde volwassene. Om een autonome volwassene te zijn, heb je vaardigheden nodig die je tijdens je kinderjaren leert. Daar hoort ook de vaardigheid bij om risico te durven nemen en ergens aan te beginnen waarvan de uitkomst onbekend is.

We leven in een wereld die ons bij elke bocht waarschuwt voor gevaar. De preoccupatie ‘veiligheid eerst’ kan je angst versterken om je kinderen te verliezen; je doet er alles aan om ze te beschermen. Het is natuurlijk je taak als ouder, maar er is een verschil tussen gezonde bescherming en overbescherming. Door overbescherming en over-management scherm je je kind af voor gezond risicogedrag. Dat heeft een averechts effect.

Kinderen moeten een paar keer vallen (letterlijk en figuurlijk) om te leren dat dat normaal is. Als ouders risico’s uit het leven van hun kinderen verwijderen, groeien kinderen op tot volwassenen met een hoge arrogantie en een laag zelfbeeld.

2. Je kind te snel redden

De huidige generatie jonge mensen heeft een aantal van de levensvaardigheden, die kinderen dertig jaar geleden wel ontwikkelden, niet ontwikkeld, omdat volwassenen te vaak de problemen voor hen oplossen. Wanneer we te snel redden en onze kinderen te veel ‘hulp’ geven, nemen we de noodzaak weg om door ontberingen te navigeren en problemen zelf op te lossen. Het is opvoeden voor de korte termijn en het mist het punt van persoonlijk leiderschap om je kind toe te rusten met vaardigheden om het zonder hulp te redden. Het is bijna chronisch hoe verstikkend sommige ouders met hun kind omgaan. Ze blijven inspringen, een verhaal verzinnen waarom het kind dit of dat niet heeft gedaan, waarom het kind zich moe voelt, ze bellen en mailen met mentoren en ze organiseren multidisciplinaire overleggen om maar duidelijk te krijgen dat het kind het slachtoffer is van het handelen van anderen. Wat doet dit met het kind? Het kind wordt afhankelijk gemaakt, niet zelfredzaam en het verdwaalt in zijn aangeleerde hulpeloosheid.

Een hoogbegaafde rebel beschikt juist over voldoende vaardigheden om zelf na te denken, zelfsturend en zelfredzaam te zijn, ook emotioneel.

Vroeg of laat raakt je kind eraan gewend dat iemand hem redt: “Als ik faal of tekortschiet, zal een volwassene de zaken gladstrijken en alle gevolgen van mijn gedrag wegnemen.” Terwijl dit in werkelijkheid niet eens in de buurt komt van hoe de wereld werkt. Dit over-management en deze reddingen maken het voor je kind onmogelijk om een competente volwassene te worden.

Laat je kind vrij om fouten te maken en daar in alle vrijheid en zonder oordeel van te leren. Opbouwende feedback is prima, zonder oordeel en zonder verwachting van een prestatie.

3. Snel te enthousiast zijn

Ik weet niet wanneer en hoe het ontstaan is dat ieder kind een winnaar moet zijn. En als je niet gewonnen hebt, krijg je toch een cadeautje omdat je zo je best hebt gedaan! Deze ‘iedereen krijgt een trofee’-mentaliteit kan ervoor zorgen dat je kind zich te speciaal voelt. Hierdoor leert je kind niet het leven te nemen zoals het gaat, als een stromende rivier, met af en toe een steen of een grote tak die de weg verspert, maar waar je geen last van hoeft te hebben.

De aanpak van betuttelend iedereen gelijkwaardig de beste te laten zijn, heeft onbedoelde gevolgen. Kinderen merken uiteindelijk dat mama en papa de enigen zijn die hen geweldig vinden als niemand anders het zegt. Ze beginnen te twijfelen aan de objectiviteit van hun ouders. Het voelt goed in het moment, maar het is niet verbonden met de realiteit. Wanneer we te gemakkelijk bepaald gedrag negeren, leren kinderen uiteindelijk om vals te spelen, te overdrijven en te liegen en de moeilijke realiteit te vermijden. Ze leren niet om de werkelijkheid onder ogen te zien.

Dit stamt van het dualistisch zwart-wit-, goed-fout-denken en het prestatiesysteem op scholen versterkt dit. Je moet al vanaf de kleuterklas presteren en er wordt nauw geobserveerd of het je lukt.

In plaats van een kind vaardigheden te leren hoe het zichzelf kan zijn, krijgt het kind de boodschap dat zijn welbevinden afhankelijk is van de mening van anderen.

Als je een compliment van de juf krijgt, voel je je goed, als je geen compliment krijgt, voel je je neerslachtig. Leren op jezelf te vertrouwen is de weg naar groei.

Wees niet te snel met het geven van onechte complimenten. Leer je kind vooral hoe het eigen doelen kan stellen en trots kan zijn op het behalen daarvan (zo blijft hij onafhankelijk van een oordeel van anderen).

4. Je schuldgevoelens in de weg laten staan om je kind goed te leiden

Je kind hoeft niet elke minuut van je te houden. Je kinderen komen een teleurstelling te boven (als je bijvoorbeeld iets verbiedt of een grens stelt), maar ze komen de effecten van verwend zijn en niet leren omgaan met tegenslag of van dingen die anders lopen, niet te boven. Dus zeg ‘nee’ of ‘nu niet’ en leer hen zich in te zetten voor wat ze echt waarderen en nodig hebben en voor wat echt telt. Als ouder heb je misschien de neiging om je kind te geven wat het wil, zeker als je een klein advocaatje in huis hebt waarbij het onderhandelen niet lijkt te stoppen en als je meerdere kinderen hebt die ook zo om aandacht vragen. Om ervan af te zijn, beloon je je kind met wat het vraagt, maar wat leer je hem hiermee? Pas op dat je je kind niet leert dat je een goed cijfer beloont met een uitstapje naar het winkelcentrum. Zo moedig je de intrinsieke motivatie niet aan, zo dood je het juist. Als je relatie gebaseerd is op (materiële) beloningen, ervaren kinderen noch intrinsieke motivatie, noch onvoorwaardelijke liefde.

(Emotionele) zelfredzaamheid is een van de belangrijkste vaardigheden die je je kind kunt leren.

5. Je eigen fouten uit het verleden niet delen

Gezonde tieners willen hun vleugels uitslaan. Ze  willen dingen zelf en moeten het zelf proberen. Wij als volwassenen moeten ze dat laten doen. Dat betekent niet dat we ze niet kunnen helpen om door deze wateren te navigeren. Deel met hen de relevante fouten, die je hebt gemaakt toen je zo oud was als zij of toen je ouder was, op een manier die hen helpt goede keuzes te maken. Vermijd negatieve ‘geleerde lessen’, die te maken hebben met roken, alcohol, illegale drugs, enz. Kinderen moeten zich voorbereiden op misstappen en de gevolgen van hun beslissingen onder ogen zien. Deel met je kind hoe jij je voelde bij soortgelijke ervaringen, wat je tot de acties dreef en de daaruit voortvloeiende lessen.

Let goed op dat je er geen preek van maakt. Niemand vindt preken leuk, het ontkracht je kind en laat zien dat je hem niet vertrouwt, terwijl je juist het tegenovergestelde wilt bereiken.

6. Intelligentie, hoogbegaafdheid en invloed verwarren met volwassenheid

Intelligentie wordt vaak gebruikt als maatstaf voor de volwassenheid van een kind. Als resultaat nemen volwassenen vaak aan dat een intelligent kind klaar is voor de wereld. Dat is niet het geval. Als hoogbegaafdheid aanwezig is in één aspect van het leven van een kind, ga er dan niet vanuit dat het in alle gebieden is doorgedrongen. Lees hier over de asynchrone ontwikkeling. Er is geen magische leeftijd van verantwoordelijkheid of een bewezen richtlijn wanneer een kind specifieke vrijheden moet krijgen. Je kunt hierbij kijken naar de mentale leeftijd en de vaardigheden waarover je kind beschikt. Zo heb je hoogbegaafde kinderen die met dertien jaar volledig zelfstandig met de trein reizen en anderen kunnen niet eens hun boterham smeren. Het hangt ervan af hoe snel je je kind onafhankelijk leert te zijn en hoe snel je hem de nodige vaardigheden aanleert.

Als je merkt dat je meer doet voor je kind dan dat het zelf zou kunnen en moeten doen, vertraag je zijn ontwikkeling van zelfredzaamheid en zelfstandigheid, waardoor je je kind klein houdt. Hierdoor zal zijn mentale leeftijd te veel afwijken van wat je kind zelfstandig aankan en wordt hij bijzonder kwetsbaar. Lees hier over de vaardigheden van een hoogbegaafde rebel.

7. Niet doen wat je predikt

Als ouder is het je verantwoordelijkheid om het leven, dat je wilt dat je kind leidt, te modelleren. Het heeft geen zin om je kind met jouw oude trauma op te zadelen, bijvoorbeeld dat jij je diploma niet hebt gehaald, maar dat hij het wel moet doen.  Zo help je hem niet een karaktervol leven te leiden en betrouwbaar en verantwoordelijk te zijn voor zijn woorden en daden. Als leider en voorbeeld kun je beter laten zien hoe je nu je leven leidt en wat je doet voor je ontwikkeling als mens.

Neem de leiding over jouw leven en laat dit aan je kind zien. Dat is de beste leerschool.

Wil je meer weten? Lees of luister. Wil je meer leren? Na de zomervakantie starten weer trainingen voor ouders, professionals en tieners.