Je kunt je misschien voorstellen dat een hoogbegaafd, intens kind met zintuiglijke hooggevoeligheid, dat ook introvert is, moeilijk te begeleiden is als de ouder of de begeleider weinig kennis heeft over alle gebieden die het kind tot een individu maken. Dus niet alleen over hoogbegaafdheid en wat daarbij komt kijken, maar ook over introversie/extraversie en socialiseren/sociaal zijn.

Een hoogbegaafd kind wordt meestal te eenzijdig begeleid en opgevoed, namelijk vanuit het hoge IQ en cognitie. Alle andere – meer belangrijke – gebieden worden in de begeleiding genegeerd.

Enkele kenmerken van introverte mensen:

  • territoriaal
  • verlangen naar privéruimte en tijd
  • zijn graag alleen
  • kunnen zich eenzaam voelen in een groep
  • raken uitgeput door grote groepen mensen
  • hebben een hekel aan het bijwonen van feestjes
  • hebben alleen tijd nodig om op te laden
  • werken liever alleen dan in groepsverband
  • zijn voorzichtig bij het ontmoeten van mensen
  • zijn gereserveerd en stil
  • willen liever niet in het middelpunt van de belangstelling staan
  • delen hun privégedachten niet met iedereen, alleen met een select groepje vrienden die ze vertrouwen
  • vormen een ??paar diepe vriendschapsrelaties
  • denken goed na voordat ze spreken
  • zien reflectie als erg belangrijk
  • kunnen zich goed concentreren
  • gaan op in gedachten en ideeën
  • zijn diep geïnteresseerd in verschillende onderwerpen
  • communiceren het beste in een één-op-één-situatie
  • hebben tijd voor zichzelf nodig waarbij ze niet gestoord worden

Enkele kenmerken van extraverten:

  • houden van socialiseren (dit is anders dan sociaal zijn, introverte mensen kunnen ook sociaal zijn namelijk, maar houden niet van socialiseren)
  • hebben andere mensen nodig
  • zijn vaak druk en luidruchtig
  • communiceren met opwinding en enthousiasme met bijna iedereen in de buurt
  • halen energie uit andere mensen, houden van feestjes
  • voelen zich eenzaam en rusteloos als ze niet met andere mensen zijn
  • nemen deel aan veel activiteiten en heb veel interessegebieden
  • hebben veel vrienden en kunnen langdurig met hen praten
  • zijn geïnteresseerd in externe evenementen, geen interne
  • geven de voorkeur aan persoonlijke mondelinge communicatie in plaats van schriftelijke communicatie
  • delen gemakkelijk persoonlijke informatie
  • reageren snel

Besef wel dat, net als bij hoogbegaafdheid, geen enkele lijst het unieke karakter van een persoon adequaat weergeeft, maar als een leidraad dient voor het herkennen en begrijpen van gedrag (Hirsh & Kummerow, 1989; Keirsey & Bates, 1984; Lawrence, 1985; Myers & Myers, 1980).

Het is prima om thuis te blijven om een ??boek te lezen of je op te sluiten in de badkamer op drukke feesten. Doe waar je behoefte aan hebt, niet wat van je verwacht wordt!

Introverte hoogbegaafde op school

Gezien bovenstaande kenmerken is het niet verrassend dat school voor veel hoogbegaafde introverte kinderen geen positieve ervaring is. Een school kan luid, druk, oppervlakkig, saai, overprikkelend en gericht op actie zijn, niet op reflectie. Denk even na over de schoolomgeving. Waar kan een leerling alleen zijn of in ieder geval met een paar anderen op een gewone schooldag? Waarom wordt het verzoek om alleen te werken vaak afgewezen? Wat voor deel van een dag is volgens jou gewijd aan reflectie of stilte? Moderne scholen lijken te zijn ontworpen voor extraverte mensen. Vanaf het begin is de dag vol met grote groepen en grote ruimtes, grote klassen, lunch in een gemeenschappelijke ruimte, lichamelijke opvoeding in een grote groep en in een grote gymzaal, lockerkamers, vergaderingen, etc. Dit alles is ideaal voor de leerling die graag bij anderen is, die gemakkelijk en luid praat met iedereen die wil luisteren, die drukte en lawaai tolereert, die rusteloos wordt zonder betrokkenheid bij andere mensen en die zich liever richt op activiteit en actie. De cultuur en de omgeving komen de extraverten ten goede omdat ze aansluiten bij hun behoeften en leerverschillen. De lunch in een schoolcafetaria is een goed voorbeeld van wat overweldigend kan zijn voor een introvert persoon. En het zijn niet alleen leerlingen die door dit ontwerp worden beïnvloed. Introverte leerkrachten en docenten moeten overlevingsstrategieën ontwikkelen, zodat ook zij hun evenwicht kunnen bewaren. Ze moeten, net als de introverte leerlingen, leren omgaan met klaslokalen vol extraverte mensen, lawaai, georganiseerde chaos en drukte.

Waar moet je aandacht aan geven bij een introvert kind?

Bij introverte kinderen is de diepere laag vaak moeilijk te herkennen. Bij introverte hoogbegaafden is het nog lastiger, ze passen zich op alle fronten aan. Er wordt immers van ze verwacht dat ze meedraaien in vastgelegde sociale systemen, zoals school, waar groepsdenken, groepsgedrag en samenwerken bijzonder belangrijk lijken te zijn. Als hoogbegaafde introvert voelen ze zich in zo’n omgeving meestal niet op hun gemak en gezien. Ben je introvert? Dan kun je je misschien nog schoolreisjes herinneren, waar je in de bus ‘gezellig’ moest doen en het reisje leuk vinden. Of je kunt je je basisschool of je middelbare school nog herinneren, waar het in de klas leuk moest zijn en waar je beoordeeld werd door andere leerlingen op grond van je kleding of uiterlijk. Misschien herinner je je nog hoe vreemd het was en volledig gespeeld. Alsof je aan een toneelstuk meedeed. En dan heb ik het nog niet eens over een zomerkamp, waar je door je ouders naartoe gestuurd werd en waar het zeker ‘ontzettend leuk’ zou zijn.

Je zult groeien en veranderen, zoals we allemaal doen, maar je zult altijd een introvert wezen zijn.

Instructie geven aan introverte leerlingen

De instructie voor de introverte leerling moet verschillen van die voor de extraverte. Methoden zouden de interne reflectieve focus en de behoefte aan structuur moeten benutten. Dat betekent dat er per onderwerp gewerkt moet worden en niet chaotisch zoals de huidige rekenmethodes zijn ingedeeld. Daarnaast is rust en werken in kleine groepen belangrijk.

Strategieën omvatten: onafhankelijke studeren, instructie in kleine groepen, samenwerkende leeractiviteiten, gelaagde instructie, debat, dramatiek of rollenspel, een dagboek of een gedachtenboek bijhouden, stiltetijd en boekenclubs, om er maar een paar te noemen. Veel van deze leerlingen houden van online lezingen en verklarende en deductieve instructiemethoden. De meeste introverte leerlingen hebben bedenktijd nodig, een aanwijzing over wat van hen verwacht wordt, activiteiten met minimale ruis en stimulatie, uitlooptijd ingebouwd in het schema en gematigde hoeveelheden werk in kleine groepen.

Kenmerken van introverte kinderen

  1. Ze hebben een levendige innerlijke wereld. Dat hebben hoogbegaafde kinderen met verbeeldingsgevoeligheid ook. Het is altijd levend en aanwezig. Ze vertrouwen op zichzelf in plaats van zich constant tot andere mensen te wenden voor ondersteuning en begeleiding. “In hun privétuin, weg van de materiële wereld, concentreren en puzzelen ze complexe en ingewikkelde gedachten en gevoelens uit”, schrijft Dr. Laney. Een rijke innerlijke wereld hebben, kan een introvert mens ertoe brengen zich geïsoleerd en vervreemd van anderen te voelen. Het is belangrijk voor ouders van introverte kinderen om hen te laten zien hoe hun temperament juist een bron van kracht kan zijn.
  2. Ze houden zich bezig met de diepere aspecten van het leven. Introverte kinderen zijn niet bang voor grote vragen. Ze willen weten waarom iets is zoals het is of wat het betekent op een dieper niveau. Het is verbazingwekkend dat velen zelfs op jonge leeftijd buiten zichzelf kunnen treden en kunnen reflecteren op hun eigen gedrag. Vaak willen introverte kinderen zichzelf begrijpen ? en iedereen en alles om hen heen.
  3. Ze observeren eerst, handelen later. Over het algemeen kijken ze liever naar games of activiteiten voordat ze meedoen. Soms lijken ze aarzelend en voorzichtig, ontlopen actie en komen langzaam in nieuwe situaties terecht. Ze kunnen thuis energieker en spraakzamer zijn, omdat ze zich dan prettiger voelen.
  4. Ze nemen beslissingen op basis van hun eigen waarden. Hun gedachten en gevoelens verankeren ze innerlijk, dus nemen ze beslissingen op basis van hun eigen normen in plaats van de massa te volgen. Dit kan een uiterst positief aspect van hun aard zijn, omdat het betekent dat ze minder kwetsbaar zijn voor groepsdruk. Ze doen geen dingen om erbij te horen.
  5. Het duurt even voordat hun echte persoonlijkheden naar voren komen. Net als introverte volwassenen warmen introverte kinderen langzaam op tot nieuwe mensen. Ze zijn misschien stil en gereserveerd als je ze voor het eerst ontmoet, maar als ze zich meer op hun gemak voelen, komen ze tot leven. Vaak is hun doel van het gesprek om hun eigen of andermans innerlijke wereld beter te begrijpen. Ze hechten veel waarde aan het verbinden en het echt leren kennen van iemand op een dieper niveau. Evenals introverte volwassenen zijn introverte kinderen over het algemeen goede luisteraars, die opletten en onthouden wat de ander zegt. Ze kunnen zacht spreken, af en toe pauzeren om naar woorden te zoeken en stoppen met praten als ze worden onderbroken. Ze kunnen tijdens het spreken wegkijken om hun gedachten te verzamelen, maar maken oogcontact tijdens het luisteren.
  6. Ze hebben moeite met groepsinstellingen. In de loop der jaren zijn de waarden van onze samenleving veranderd en is extraversie het ideaal geworden. We prijzen assertiviteit, groepsacceptatie en externe prestaties in plaats van stille reflectie, alleen zijn en zorgvuldige besluitvorming. Helaas zijn de normen voor extravert en assertief verweven in elke school en instelling die een introvert kind tegenkomt. Op steeds jongere leeftijd brengen kinderen tijd door in groepsdagverblijven en kleuterscholen. Wanneer ze beginnen met formeel onderwijs, kunnen ze zes tot zeven uur per dag met dertig andere kinderen doorbrengen, terwijl ze worden aangemoedigd om deel te nemen en in groepen te werken. Dit is een uitdaging voor introverte mensen, die het de eerste jaren thuis beter doen en zich naarmate ze ouder worden, beter aanpassen aan de groep (Laney, 2013).
  7. Ze socialiseren anders dan extraverte mensen. Ze hebben misschien maar een of twee goede vrienden en beschouwen de rest als een bekende, omdat introverte mensen meer diepgang dan breedte in relaties zoeken. Ze zullen waarschijnlijk niet zoveel tijd besteden aan socialiseren als extraverte kinderen en ze zullen vermoedelijk na een tijdje een feestje of een bijeenkomst verlaten om hun energie op te laden. Net als introverte volwassenen hebben introverte kinderen beperkte sociale energie. Te veel tijd besteden aan socialiseren kan leiden tot tranen, meltdowns en een slecht humeur. Sowieso hebben hoogbegaafde mensen over het algemeen geen behoefte aan nietszeggende gesprekken. Als je dan ook introvert bent, is het een hel om op een feestje of een receptie of een bedrijfsuitje te moeten zijn.

Suggesties voor ouders en andere familieleden voor het ondersteunen en beschermen van introverte kinderen en jongeren:

Zorg voor een eigen ruimte: een eigen slaapkamer is fijn, maar indien niet mogelijk, in ieder geval een eigen ruimte ergens in de woning. Een kamer met een extraverte broer of zus is meestal geen prettige ervaring voor een introvert persoon.

Stille tijd garanderen: een kind dat zijn batterijen moet opladen, kan dat niet in een druk huis. Kijk hoe je je kind(eren) de nodige rustige tijd kunt bieden.

Modelleer ‘alleen’ en niet ‘eenzaam’ praten: dit kan moeilijk zijn tenzij je een introvert persoon bent. Als het kind voortdurend hoort dat weg van anderen je eenzaam maakt, geeft het hem een heel sterke boodschap over wat het zou moeten voelen. De meeste introverte mensen zijn niet eenzaam als ze alleen zijn en die boodschap moet mondeling worden gedeeld en gemodelleerd.

Bescherm het recht van het kind om ‘genoeg’ te zeggen: dit heeft betrekking op mensen, activiteiten en lawaai. Als je kind geen feestbeest is, moet het een bepaalde tijd besteden aan een familiebijeenkomst en dan de gelegenheid krijgen om apart te gaan zitten of om naar buiten te gaan. Je moet dan je kind beschermen tegen goedbedoelde opmerkingen van andere familie leden, zoals “Oh, is dat niet zielig dat hij daar helemaal alleen zit?” Je wilt niet dat je kind zulke bijeenkomsten associeert met leed en verdriet.

Zorg voor activiteiten in kleine groepen: zorg ervoor dat sommige activiteiten, waarbij leerlingen betrokken zijn, in kleine groepen plaatsvinden of individueel gericht zijn. Dit geldt ook voor naschoolse activiteiten en sport. Dit betekent niet dat alles in een kleine groep moet gebeuren, maar zeker niet alles in een grote groep.

Leer je kind strategieën hoe het voor zichzelf op kan komen: dit is niet alleen voor zijn introversie, maar ook voor zijn hoogbegaafdheid en hooggevoeligheid van toepassing. Je kind moet weten dat het normaal is om te zijn zoals het is en dat het ook normaal is om aan te geven wat het nodig heeft: meer rust, vaker rust, drukte vermijden, harde geluiden vermijden, geen behoefte aan ‘samen’ spelen, geen behoefte aan afspraakjes. Als het gezin extravert is, moet er mogelijk hulp van buiten het gezin komen. Hoogbegaafde kinderen worden nogal eens gedwongen om te socialiseren en om mee te doen aan drukke activiteiten. Als een kind vervolgens aangeeft dat het niet prettig is, wordt het afgedaan met ‘dat valt wel mee’ of ‘stel je niet zo aan’. Met dit soort uitspraken wijs je het kind af en negeer je volledig zijn in oprechtheid uitgesproken behoeftes.

Praat over je eigen persoonlijkheidsbehoeften: als je zelf introvert bent, bespreek dan met je kind hoe je ermee omgaat. Als je een extravert bent, praat dan over jouw behoeften, zodat je introverte kind het verschil begrijpt.

Introverte kinderen leren tijdelijk extravert te zijn

Veel introverte mensen kunnen leren om extravert te lijken voor als de noodzaak zich voordoet. Dit is van cruciaal belang, vooral voor hoogbegaafden, omdat men vaak van hen verwacht dat ze met anderen en met grote groepen kunnen omgaan. Het is een extra vaardigheid die hoogbegaafde, introverte kinderen (en volwassenen) nodig hebben om onderdeel te kunnen zijn van het schoolsysteem, omdat het hen een nuttig masker biedt om op te zetten wanneer dat nodig is. Een dergelijke vaardigheid leer je door instructie en oefening in spreken in het openbaar, debat, drama, muziek, sociale vaardigheden, dans en mentoring. Het kind moet weten dat die aanpassing een keuze is. Dat is cruciaal, omdat het dan niet zichzelf verliest. Als het kind zich bewust aanpast en dan weer, als de aanpassing niet meer nodig is, zichzelf is, zal deze aanpassing geen blijvende schade opleveren. Als het kind zich echter aanpast omdat het moet, zonder te weten waarom het op dat moment handig is, zal het kind zichzelf verliezen en blijvend een masker leren dragen.

Bewustzijn en ondersteuning zijn belangrijk om hoogbegaafde introverte mensen te beschermen. Een gevoel van begrip en empathie vinden in iemands familie en vrienden, nuttige strategieën en suggesties ontwikkelen om een school- of werkdag door te komen en kennis opdoen van weten waarom anderen doen wat ze doen, helpt de wereld een comfortabelere plek voor de introverte mens te maken. We moeten echter beginnen met bewustzijn, want net als hoogbegaafdheid wordt introvert zijn over het algemeen als negatief, asociaal en vreemd gezien door een groot deel van de wereld. En we weten dat alles wat het is… anders is.

In mijn boek Intens, authentiek en vrij kun je veel meer lezen over introvertie en over veel meer met betrekking tot hoogbegaafdheid. Het boek met ruim 400 pagina’s is het meest complete boek over dit onderwerp. Te bestellen via je boekhandel of online.

intens authentiek en vrij